reklama

reklama w Polsce,

w XVIII w. na łamach periodyków zaczęły się ukazywać pierwsze ogłoszenia, nastąpił też rozwój plakatu, szyldu i wystawy. Chociaż pierwszy polski podręcznik reklamowy wydano już w 1907 w Krakowie, standardy te docierały powoli, afisze drukowano rzadko, gł. w Krakowie i Lwowie (podawano nazwę firmy, towaru i ceny). R. na większą skalę zaczęła rozwijać się dopiero w latach 1929–30 w czasie kryzysu gospodarczego. W 1933 w Warszawie powstało Koło Artystów Grafików Reklamowych. Po II wojnie światowej r. pełniła funkcję jedynie informacyjną. Do przekazu reklamowego wykorzystywano ogłoszenia prasowe, katalogi i prospekty, karteczki wywieszane m.in. na słupach, przystankach. Reklamowali się: szewcy, krawcy, fryzjerzy, rzemieślnicy, lekarze, producenci farmaceutyków, adwokaci. Jednym z najbardziej znanych twórców sloganów reklamowych przed wojną i po wojnie był M. Wańkowicz (np. „ Cukier krzepi”); w latach 70. Coca cola wykorzystywała hasło autorstwa A. Osieckiej — „Coca cola to jest to” (obecne do dziś). Przy Komitecie ds. Radia i Telewizji zaczęło wówczas funkcjonować Biuro Programów Zleconych, podporządkowane dyrektorowi generalnemu Telewizji Polskiej ds. politycznych. Produkowało ono przede wszystkim małe formy reklamowe (było ich niewiele, by nie drażnić ludzi brakiem towaru). Propaganda wykorzystywała techniki stosowane w reklamie. Wszechobecne były hasła wychwalające partię, sojusz z ZSRR i internacjonalizm — większość wymyślana w wydziale propagandy KC PZPR, np.: „Program partii programem narodu”, „Młodzież z partią”, „Zawsze z Tobą towarzyszu Edwardzie”, „Popieramy uchwały VIII zjazdu PZPR”, „Lepsze jutro zbudujemy dziś”, „Pracując dla siebie — pracujesz dla kraju”. R. służyła akcjom uświadamiającym (profilaktyka medyczna, edukacja rolnicza). Bloki reklamowe wypełniano także akcjami oszczędzania wody i energii. Pojawiły się cykliczne programy przygotowywane na zlecenie Samopomocy Chłopskiej czy Spółdzielczości Mleczarskiej, np. „Więcej, lepiej, taniej”, „Nie tylko dla pań”, „Nowoczesność w polu i zagrodzie”. R. zewnętrzna zachwalała też dobra niedostępne, np. „Korzystajcie z kolei radzieckich” (neon opodal Dworca Centralnego w Warszawie), chociaż zdobycie paszportu było wówczas niemożliwe. Zmiany nastąpiły w 2. połowie lat 80. Wówczas pojawiły się m.in.: „Prusakolep” i słynna „Oferta ZREMB-u zawsze na cza-sie”. R. zależała od inwencji dziennikarzy zatrudnionych w Biurze Programów Zleconych, gdzie produkowano kiczowate filmiki (rejestrowane wyłącznie elektronicznie), np. o pani krzyczącej na widok dumnie kroczącego karalucha. Dowolnie wykorzystywano zagraniczne materiały filmowe, przywożone przez dziennikarzy lub kopiowane piracko z telewizji satelitarnej. Zleceniodawcy rozliczali się bezpośrednio z autorem. Korzyści finansowe telewizji były znikome. Reklamodawca nie mógł żądać, by r. pojawiła się w określonym dniu i o określonej porze. Zaczynali działalność producenci zewnętrzni.