drzewo kosmiczne

drzewo kosmiczne,

najpotężniejsza roślina czczona w wielu kulturach i przedstawiana w sztuce wielu ludów jako symbol dobra, bezpieczeństwa, sprawiedliwości, ładu moralnego, odradzania, nadziei, a także ofiary, kary i śmierci (m.in. szubienica).

D.k. symbolizowało istotę boską, miejsce przebywania bogów, dobrych lub złych duchów (m.in. staroż. Grecja, Płw. Arabski przed islamem); stanowiło połączenie sił chtonicznych (korzenie), przez życie na ziemi (pień), z siłami kosm. (korona); jest to wyobrażenie d.k. (Wszechświata, świata) sięgające początkami III tysiąclecia p.n.e., w sztuce przedstawianego z rozłożystą koroną, z ptakami wśród gałęzi, z wijącym się smokiem lub wężem wśród korzeni albo w kształcie słupa czy kolumny; stanowiło oś świata (axis mundi); zawierało całą przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Według wierzeń Hindusów gałęziami d.k. są 4 żywioły — powietrze, ogień, woda i ziemia — określające byt człowieka na ziemi; muzułmanie opisują je jako symbol uniwersum: rośnie na wysokiej górze, korzenie znaczą materialne elementy człowieka, gałęzie — prawdę duchową, a owocem tego drzewa jest wiedza.

Z d.k. powstały drzewa wiadomości (w tradycji bibl. — z zakazanym owocem, którego zjedzenie zniszczyło niewinność Adama i Ewy — symbolizuje utratę łaski boskiej, winę, grzech) i drzewo życia czerpiące ze wszystkich 4 żywiołów — korzenie z ziemi i wody, korona i pień z promieni słońca i powietrza; drzewo to rodzi 12 razy w roku i wyobraża wieczne odradzanie się, wiecznego ducha, owocowanie (płodność), zmartwychwstanie; w sztuce chrześc. są znane wizerunki Chrystusa na krzyżu, z którego wyrastają liście i nowe pędy; pod drzewem Bo urodził się bóg Wisznu, Budda doznał oświecenia; d.k. czczonymi w różnych kultach są: dęby, brzozy, jesiony, lipy, cyprysy, bambusy, cedry, baobaby, platany, jabłonie, granatowce, figowce, oliwki.