Żółkiew
 
Encyklopedia PWN
Żółkiew, Żółkwa, Żowkwa, Zhovkva, 1951–91 Nesterow,
m. na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, nad Świnią (dopływ Raty, dorzecze Bugu).
— 13,3 tys. mieszk. (2009); huta szkła, cegielnia.
Historia. Jako osiedle Winniki (teren w XIV w. włączony do Polski) wzmiankowana 1368; od 1598 nazwa Żółkiew; w XVI w. własność Wysockich, od 1556 S. Żółkiewskiego, od 1620 J. Daniłowicza, od 1629 Sobieskich, od 1740 Radziwiłłów; 1603 prawa miejskie; od XVI w. duże skupisko Żydów, jedna z największych gmin żydowskich w Polsce (uczestnictwo w Sejmie Żydów Korony); od końca XVII w. drukarnie książek hebrajskich; w XVII w. rozbudowa miasta i rozwój handlu, 1612 osiedlili się tu Ormianie; od 1772 w zaborze austr.; od 1919 w Polsce; IX 1939–41 pod okupacją sow.; od 1940 ponownie prawa miejskie; 1941–44 pod okupacją niem., III i XI 1942 deportacja ok. 3,2 tys. Żydów do ośr. zagłady w Bełżcu (1939 Żydzi — ok. 4,5 tys. osób — stanowili ok. 45% mieszkańców Żółkwi); do 1943 getto; wielu Żydów Niemcy zamordowali w okolicy Żółkwi, pozostałych wywieźli do obozu Janowskiego we Lwowie; rejon ciężkich walk sow.-niem.; teren działalności partyzantki (m.in. oddział D. Miedwiediewa i M. Naumowa); 1945–91 w Ukr. SRR.
Zabytki. Zamek Żółkiewskich (1604 — ok. poł. XVII w.), następnie Sobieskich i Radziwiłłów (rozbudowany 2. poł. XVII i XVIII w., po 1945 — koszary wojsk.); kolegiata (fundacja Żółkiewskiego, ok. 1604–19), we wnętrzu nagrobki Daniłowicza i Sobieskiego dłuta A. Schlütera; dawniej wyposażona w obrazy M. Altomontego (ob. w muzeum w Olesku); po 1945 zdewastowana, ob. ponownie rzymskokatol. (w odbudowie); kościół i klasztor Dominikanów (1653–55, po 1945 zdewastowany, ob. ponownie rzymskokatol., w odbudowie), kościół Bazylianów (1612, XVIII, XX w.); synagoga (2. poł. XVII, XIX, XX w.); cerkiew drewniana (XVII w.); liczne kamienice w rynku (XVII, XVIII w.).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Żółkiew, kolegiata pw. Św. Wawrzyńca fot. S. Tarasow/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia