Zagrzeb

Zagrzeb, Zagreb,

stolica i największe miasto Chorwacji, w północnej części kraju, na równinie po obu stronach Sawy i na południowych stokach gór Medvednica

rzymska Andautonia; od końca XI w. należał do Węgier; siedziba biskupstwa (przed 1094); w poł. XIII w. jako wolne miasto król. (od 1242) stał się centrum gosp. Chorwacji; od 1527 pod panowaniem Habsburgów (niem. Agram); w XIX w. ośr. odrodzenia nar. Chorwatów (iliryzm); od 1918 w składzie Królestwa SHS (od 1929 Jugosławii); 1941–45 stol. Niezależnego Państwa Chorwackiego; od 1991 stol. niepodległej Chorwacji. Największe miasto i gł. ośr. przem. kraju; rozwinięty przemysł elektromaszynowy (obrabiarki, akumulatory, transformatory, maszyny włók., samochody, tabor kol.), precyzyjny (instrumenty med.), farm., drzewny, materiałów budowlanych, spoż.; międzynar. targi przem.; węzeł kol. i drogowy; port śródlądowy; port lotn.; Akad. Umiejętności i Sztuk Pięknych (zał. 1867), liczne szkoły wyższe (m.in. uniw., zał. 1669) i inst. nauk.; muzea (archeol., hist., etnograf., sztuki i rzemiosła), galerie obrazów i rzeźby, teatry (w tym nar.), filharmonia; międzynar. festiwal folklorystyczny; katedra (XII, XIII, XIX w.); kościoły: got. — Sv. Frani (XIII, XVII w.), Sv. Mariji od Pohoda (przebud. XIX w.), Sv. Marka (XIII, XV, przebudowa XIX w.); barok. — Jezuitów — Sv. Katariny (XVII, XIX w.), z klasztorem (XVII w.), Sv. Frani Ksavera, Sv. Ivana Krstitelja (oba z XVIII w.); pałace (XVII, XVIII w.), liczne budowle użyteczności publicznej (XIX, pocz. XX w.).

Zagrzeb jest położony na obu brzegach Sawy i południowych stokach gór Medvednica (wysokość do 1035 m). Na l. brzegu rzeki, u podnóża gór, znajduje się najstarsza część miasta (Gornji Grad) z licznymi zabytkami, teatrami i muzeami; stare miasto od północy otaczają dzielnice willowe, od południa — dzielnice przem. i mieszkaniowe, najnowsze (Novi Zagreb) na pr. brzegu Sawy; liczne parki i ogrody, w tym bot. i zool.; miasto przecinają szerokie arterie komunik.; lewo- i prawobrzeżną część Zagrzebia łączy 6 mostów.