Whitman Walt
 
Encyklopedia PWN
Whitman
[uı̣tmən]
Walt Wymowa, ur. 31 V 1819, Long Island (stan Nowy Jork), zm. 26 III 1892, Camden (stan New Jersey),
amerykański poeta, dziennikarz i eseista; w powszechnej opinii uchodzi za twórcę nowoczesnej poezji amerykańskiej.
Kalendarium
Urodził się 31 V 1819 na Long Island (stan Nowy Jork). Był właściwie samoukiem — w wieku 11 lat rzucił szkołę; w młodości był drukarzem, dziennikarzem, nauczycielem i cieślą, także redaktorem pism, m.in. „Daily Eagle”, „Crescent”, „Freeman”, „Times”. Jako zwolennik polityki A. Lincolna, wziął udział w wojnie secesyjnej 1861–65, służył ochotniczo w jednostce sanitarnej (wrażenia z wojny zamieścił m.in. w listach do matki The Wound Dresser (wydanie pośmiertnie 1898). W 1863–73 pracował w Waszyngtonie w administracji państwowej; 1873 uległ atakowi paraliżu, opuścił Waszyngton i do końca życia mieszkał w Camden; 3 lata później powrócił częściowo do zdrowia, odbywał podróże, wygłaszał odczyty. Stał się postacią legendarną. Zmarł 26 III 1892 w Camden (stan New Jersey).
Źdźbła trawy — przełomem w historii literatury amerykańskiej
Duży wpływ na ukształtowanie się postawy życiowej i przekonań estetycznych Walta Whitmana wywarli amerykańscy transcendentaliści, którzy wychodząc z mistyczno-religijnych przesłanek, głosili ideę autonomii moralnej, demokratycznej równości i niezależności człowieka wobec wszelkich autorytetów i hierarchii. Głównym osiągnięciem literackim Whitmana jest zbiór poematów Źdźbła trawy (1855, następne wydanie uzupełniane o kolejne wiersze, często układające się w cykle), poetycka autobiografia Whitmana, a zarazem kronika USA 2. połowy XIX w., która odzwierciedla światopogląd poety, jego fascynacje, nadzieje i rozczarowania, osobiste tajemnice, ocenę teraźniejszości, wizję przyszłości Ameryki i świata, interpretację wydarzeń historycznych; Whitman sławił demokrację amerykańską, wyrażał wiarę w cywilizacyjną misję Ameryki; był orędownikiem jedności ras i narodów (jednak w niektórych jego utworach pobrzmiewają echa nacjonalistyczne); twierdził, że poeta to wizjoner i przewodnik, który winien przekazywać innym ważne przesłania, postulował też, by w poezji znalazło się miejsce dla najdrobniejszych rzeczy, pozornie bez znaczenia — to żądanie stało się fundamentem, na którym opiera się cała XX-wieczna poezja amerykańska. W późniejszych wierszach zdradzał obawy co do kierunku, jaki obrała demokratyczna Ameryka, zdaniem poety przeceniająca wartości materialne.
Najbardziej znane cykle lub zbiory wierszy to: Inskrypcje ze słynnym poematem Pieśń o sobie, zapowiedzią i zarazem najpełniejszą realizacją zamysłu artystycznego, u którego podłoża leży mistyczny panteizm z wszelakimi przejawami dobra i zła, życia i śmierci (Whitman ukazuje różne aspekty własnego doświadczenia, od cielesności i odkrywania życia duchowego po przynależność narodową i dziedzictwo historyczne), Dzieci Adama (gloryfikujący piękno ludzkiego ciała) i Tatarak, wiersze miłosne, w których obok pochwały miłości homoerotycznej i płodności znalazły się refleksje nad idealnym związkiem kobiety i mężczyzny, Prąd morski, poezje o dojrzewaniu, przemijaniu i śmierci, Werble, wiersze inspirowane wojennymi przeżyciami.
Walt Whitman zrewolucjonizował język poezji amerykańskiej, niwelując jego zależność od europejskich form poetyckich; stosował skrajnie odmienne style, wprowadzając kolokwializmy oraz elementy dyskursu naukowego; posługiwał się wierszem wolnym; do efektu rytmicznego przyczyniały się konstrukcje anaforyczne oraz katalogi, czyli sekwencje, w których wymieniał m.in. nazwy czynności, profesji, miejsc.
Polskie wybory poezji Whitmana: Trzy poematy (1921), 75 poematów (1934), Wybór, Liście traw, Źdźbła trawy (wszystkie 1966), Poezje wybrane (1971), Kobieta czeka na mnie (1991), Pieśń o sobie (1992), ...słyszę śpiew Ameryki (1995), Pieśń o mnie i inne utwory (1996), Liryki najpiękniejsze (2000), Kim ostatecznie jestem. Poezje wybrane (2003). W Polsce wiersze Whitmana tłumaczyli m.in.: S. Helsztyński, Z. Kubiak, L. Marjańska, J. Tuwim, S. Vincenz, J. Żuławski, A. Szuba, K. Boczkowski.
Walt Whitman jest także autorem powieści Franklin Evans, or the Inebriate (1842) i rozprawy politycznej Demokratyczne perspektywy (1870, wydanie polskie 1997).
Bibliografia
Uncollected Poetry and Prose of Walt Whitman, New York 1921.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia