Świętosławski Wojciech Alojzy
 
Encyklopedia PWN
Świętosławski Wojciech Alojzy, ur. 21 VI 1881, Kiryjówka (Ukraina), zm. 29 IV 1968, Warszawa,
polski fizykochemik.
Kalendarium
Urodził się 21 VI 1881 w Kiryjówce (Ukraina). W okresie 1911–18 Świętosławski był pracownikiem uniwersytetu w Moskwie; latach 1919–39 i 1946–51 profesorem Politechniki Warszawskiej (1928–29 jej rektorem.), 1947–60 — Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1940–46 przebywał w USA: 1940–41 był profesorem uniwersytetu w Pittsburghu, 1941–46 — Instytutu Badań Przemysłowych Mellona w Pittsburghu. W okresie 1947–60 kierował Zakładem Fizykochemicznym Instytutu Chemii Ogólnej w Warszawie (obecnie Instytut Chemii Przemysłowej im. I. Mościckiego), był organizatorem i 1955–60 pierwszym dyrektorem Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie.
W latach 1928–32 i 1934–40 był wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC); 1926–34 prezes, 1934–47 wiceprezes Komisji Termochemicznej, Komisji Danych Fizykochemicznych IUPAC i Komisji Międzynarodowego Biura Wzorców Fizykochemicznych. W 1922 został członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, od 1923 — Akademii Nauk Technicznych oraz Polskiej Akademii Umiejętności (1934–46 wiceprezes), w 1952 — Polskiej Akademii Nauk.
Świętosławski był senatorem RP i 1935–39 ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1937 dopuścił wprowadzenie getta ławkowego w szkołach wyższych, akceptując tzw. paragraf aryjski w statutach stowarzyszeń studenckich). Nie należał do żadnej partii politycznej, ale był zwolennikiem Józefa Piłsudskiego. W czasie studiów współpracował z organizacjami lewicowymi. Jako członek rządu, wraz z wicepremierem Eugeniuszem. Kwiatkowskim, wspierał prezydenta Ignacego Mościckiego.
Polska szkoła fizykochemiczna
Świętosławski stworzył polską szkołę fizykochemiczną, która wydała 20 profesorów, wypromował kilkudziesięciu doktorów i ponad 300 dyplomantów, pozostawił też wybitnych następców w Rosji. Był autorem wielu podręczników i monografii: Podręcznik do ćwiczeń chemii fizycznej (1920, wspólnie z M. Centnerszwerem), Chemia fizyczna (tomy 1–4 1923–31), Ebuliometria (1935), Coke Formation Process and Physicochemical Properties of Coals (1942), Ebuliometric Measurements (1945), Fizykochemia węgli kamiennych i procesu koksowania (1953), Fizykochemia smoły węglowej (1956), Azeotropia i poliazeotropia (1957). W 1951 otrzymał nagrodę państwową I stopnia za całokształt działalności naukowej. Zmarł 29 IV 1968 w Warszawie.
Pomiary termochemiczne
W pracy naukowej początkowo zajmował się pomiarami termochemicznymi, z których na podstawie opracowanych przez siebie zależności algebraicznych wysnuwał wnioski o strukturze cząsteczek organicznych. Stwierdził, że wyniki liczbowe analogicznych pomiarów pochodzące z różnych laboratoriów różnią się znacznie, więc wprowadził metodę prowadzenia pomiarów w ściśle określonych warunkach względem wartości otrzymanej dla substancji uznanej za wzorcową. Propozycje Świętosławskiego zostały przyjęte w 1922 przez IUPAC; na jego wniosek w 1922 przyjęto kwas benzoesowy jako wzorzec ciepła spalania, 1933 zmieniony (także na jego wniosek) na wodór.
Wkład w rozwój ebuliometrii i azeotropii
Konieczność otrzymywania możliwie czystych substancji wzorcowych skłoniła Świętosławskiego do ulepszania przyrządów pomiarowych, zwłaszcza kalorymetrów. Skonstruował (wspólnie z Alicją Dorabialską) mikrokalorymetry do pomiaru znikomych ilości wydzielanego ciepła oraz (z Witoldem Romerem) ebuliometry — przyrządy do precyzyjnego pomiaru temperatury wrzenia cieczy czystych i roztworów (metodą ebuliometryczną można określać temperatury wrzenia rozcieńczonych roztworów i oznaczać masy cząsteczkowe związków chemicznych oraz wykorzystywać do oznaczania stopnia czystości cieczy, rozpuszczalności substancji, w badaniach azeotropów i innych). Świętosławski przyczynił się także do rozwoju azeotropii — rozwinął systematykę dwuskładnikowych układów azeotropowych, którą w okresie 1946–60, wraz z uczniami, rozszerzył na układy wieloskładnikowe.
Dział Węglowy
W 1918–27 Świetosławski prowadził współpracę z instytucjami wojskowymi dotyczącą węgli aktywowanych do masek przeciwgazowych. W 1927 zorganizował Dział Węglowy Chemicznego Instytutu Badawczego (1927–39 kierował Działem), w którym, wraz ze współpracownikami, badał zdolności pochłaniania gazów przez różne gatunki węgla kamiennego oraz opracował teorię procesu koksowania. Po 1946 zajął się technologią przerobu smoły węglowej, w dużej ilości otrzymywanej w Polsce w procesach koksowania węgla kamiennego; jego celem było wyizolowanie ze smoły (metodami fizykochemicznymi) bardzo czystych substancji, które na rynku światowym mogłyby zastąpić wówczas niedostępne produkty (uprzednio dostarczane przez zniszczony w czasie działań wojennych przemysł niemiecki), lecz względy polityczne uniemożliwiły realizację tego zamierzenia.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia