Sudan

Sudan, As-Sūdān,

region geogr. w Afryce, ciągnie się pasem między Saharą na północy a Górną Gwineą i Kotliną Konga na południu, od O. Atlantyckiego po Wyż. Abisyńską;

ciągnie się na dł. ok. 5500 km, od O. Atlantyckiego do podnóża Wyż. Abisyńskiej; pow. ok. 5 mln km²; obejmuje rozległe kotliny środkowego Nigru, Czadu i Nilu Białego, rozgraniczone wyżynnymi progami (Dżos, Kordofan, Darfur, Azande) z górami wyspowymi, wysokość do 3088 m (Dżabal Marra). Klimat od zwrotnikowego suchego na północy do podrównikowy wilgotnego na południu; charakterystyczną cechą klimatu Sudanu jest duża zmienność opadów (zwłaszcza w części północnej), oprócz lat wilgotnych występują często katastrofalne susze, np. w latach 1968–74 i 1980–85 w pasie Sahelu; średnia roczna suma opadów od 100–200 mm na północy do ok. 1500 mm na południu i odpowiednio długość pory deszczowej od 2–3 mies. do 8–10 mies.; średnia temp. miesięczna w części północnej od 18–21°C (w styczniu) do 33–35°C (w lipcu), w części południowej 24–29°C (najwyższa w lutym, marcu lub kwietniu); w zimie, w zachodniej części Sudanu wieją znad Sahary porywiste, suche wiatry północno-wschodnie (harmattan); rzeki Sudanu (gł. Nil Biały, Niger, Senegal, Gambia, Szari, Wolta Biała i Czarna) w porze deszczowej szeroko rozlewają, w porze suchej mniejsze rzeki wysychają; sezonowe wahania stanu wód wykazują również jeziora (największe Czad). Roślinność układa się równoleżnikowymi strefami; w północnym Sudanie występują półpustynie oraz suche sawanny, z kolczastymi krzewami i niskimi akacjami, w środkowym — sawanny z kępami okazałych drzew (baobaby, akacje, palmy dum), w południowym — bujne sawanny poprzecinane galeriowymi lasami. Typowymi przedstawicielami świata zwierząt są: antylopy, żyrafy, słonie, lwy, hipopotamy, strusie, marabuty.

W strefie Sahelu ludność trudni się przede wszystkim koczowniczym i półkoczowniczym pasterstwem wielbłądów, kóz, owiec, a na obszarach sztucznie nawadnianych i w dolinach rzek — uprawą bawełny i zbóż (gł. prosa); duże znaczenie ma zbiór gumy arabskiej. W południowej, wilgotniejszej części Sudanu hoduje się bydło, owce i kozy, uprawia się sorgo (m.in. durrę), proso, ryż, orzeszki ziemne, sezam, bataty, na samym południu — maniok, jam, kukurydzę, palmę oleistą.