Skarżysko-Kamienna

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Skarżysko-Kamienna,

m. powiatowe w województwie świętokrzyskim, na pograniczu Płaskowyżu Suchedniowskiego, Garbu Gielniowskiego i Przedgórza Iłżeckiego, nad Kamienną i jej dopływami (Kamionką, Bernatką, Oleśnicą).

Ludność miasta: ogółem — 45,1 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 704,2 os/km² (2019)

Powierzchnia: 64 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 20°51′E, szerokość geograficzna: 51°07′N

Prawa miejskie: nadanie praw — 1928

Oficjalne strony WWW: www.umskarzysko.bip.doc.pl/

rozwinięty przemysł elektromaszynowy: Zakłady Metal. MESKO SA (amunicja, przenośne zestawy rakietowe), Mesko-AGD (zmechanizowany sprzęt dla gospodarstw domowych i gastronomii), Mesko-Oprawy Sp. z o.o. (oprawy oświetleniowe), Mesko Rol Sp. z o.o. (maszyny roln. i dla leśnictwa), wytwórnie — urządzeń hydraulicznych, wentylacyjnych, obrabiarek, narzędzi; ponadto przemysł spoż., odzieżowy, obuwniczy, chem. i materiałów budowlanych; ośr. szkolnictwa średniego; węzeł kol. i drogowy; Muzeum im. Orła Białego; na Kamionce zbiornik retencyjny — ośr. sportów wodnych i wypoczynku. W okolicy Skarżyska-Kamiennej Grzybowa Góra (najstarsze w Europie kopalnie hematytu).

Historia.

Wieś Skarżysko wzmiankowana w XIII w.; od XV w. rozróżniano Skarżysko Kościelne (własność cystersów wąchockich) i Skarżysko Książęce (własność Szydłowieckich i Radziwiłłów); do połowy XIX w. gł. rolę na tym terenie odgrywał Bzin (1928 włączony do Skarżyska-Kamiennej), od 1440 czynna kopalnia rudy i dymarka, 1754 powstał wielki piec i 2 fryszerki, oraz Kamienna — 2 fryszerki; od XVIII w. duże skupisko Żydów; od 1795 w zaborze austr., od 1809 w Księstwie Warsz., od 1815 w Królestwie Pol.; 1818 zakłady przejęte i rozbudowane przez Skarb Królestwa Pol.; od 1885 połączenie kol.; 1881 powstała gisernia, 1897 stalownia i spółka akcyjna Skarżysko; 1905 manifestacje rewolucyjne; z Kamiennej i kilku wsi 1923 utworzono miasto; od 1928, po przyłączeniu Skarżyska i kilku wsi — Skarżysko Kamienna; dzięki położeniu na terenie COP rozbudowa miasta i przemysłu zbrojeniowego. W czasie okupacji niem. 1939–45 i 1940 dwa areszty gestapo (kilka tys. więźniów); 1941–42 getto (ok. 3 tys. osób, ok. 2,5 tys. zginęło w ośr. zagłady w Treblince), 1942 obóz jeńców sow. (ponad 5,7 tys. osób); 1942–44 obóz pracy przymusowej dla Żydów z różnych krajów (ok. 15 tys. osób, część rozstrzelana, część wywieziona do Częstochowy i do Lipska, pozostali do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie); 29 VI 1940 Niemcy zamordowali 760 mieszkańców kielecczyzny; ośr. konspiracji; w czasie działań wojennych 1945 zakłady przem. zniszczone w ok. 60%.

Zabytki.

Dawny budynek adm. huty Rejów (przeł. XIX i XX w., ob. muzeum) i pozostałości wielkiego pieca (przeł. XVIII i XIX w.); neogot. kościół parafialny (1923, J.P. Dziekoński).