Północne, Terytorium
 
Encyklopedia PWN
Północne, Terytorium, Northern Territory,
terytorium autonomiczne Związku Austral. nad morzami Timor i Arafura, w północnej i środkowej części kontynentu, między południkami 128°30’ a 138°E i do równoleżnika 26°S na południu;
pow. 1,3 mln km2; 229 tys. mieszk. (2016), w tym ludność rdzenna ok. 40 tys.; stol. Darwin, inne gł. m.: Alice Springs, Katherine, Tennant Creek; gęstość zaludnienia 0,2 osoby na km2; ludność miejska 72% (1986), z tego w Darwin ponad 33%; większość ludności rdzennej mieszka w rezerwatach (o łącznej pow. 276 tys. km2 — 1984). Linia brzegowa (dł. 6200 km z przyległymi wyspami) silnie rozwinięta; 4/5 pow. leży w strefie zwrotnikowej; północna część równinna (wys. 200–300 m); w południowej części (fragment Wyż. Zachodniej) wznoszą się G. MacDonnella (wysokość do 1510 m) oraz góry wyspowe Ayers Rock i Olga; wzdłuż wybrzeża ciągnie się wąski pas zabagnionych nizin. Rzeki okresowe, gł. Victoria, Daly (uchodzą do morza Timor), Roper (do zat. Karpentaria); gł. źródłem wody są studnie artezyjskie. Klimat zwrotnikowy, w północnej części podrównikowy (na wybrzeżu odmiana monsunowa); średnia temp. w lipcu od 12–15°C na południu do 25°C na północy, w styczniu 25–28°C w wyższych partiach G. MacDonnella, 29°C na wybrzeżu i 32°C w środkowej części; roczne opady 120 mm na południowym wschodzie (Pustynia Simpsona), na wybrzeżu do 1500 mm. Panują półpustynie porośnięte twardolistnymi trawami lub niskimi zaroślami akacji (mulga), przechodzące na południowym wschodzie i południowym zachodzie w pustynie z b. skąpą roślinnością trawiastą; w północnej części występują sawanny i widne lasy eukaliptusowe, na płaskich bagnistych brzegach mor. — lasy mangrowe (namorzyny); 74 tereny chronione (o łącznej pow. 2,35 mln ha); parki nar. Kakadu (1,9 mln ha) i Uluru-Kata Tjuta (133 tys. ha) wpisane na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.
Wydobycie boksytów (na płw. Gove), rud manganu (na w. Groote Eylandt), uranu i miedzi, złota, srebra, ropy naftowej (rurociąg Meerenie–Alice Springs) i gazu ziemnego (gazociągi Palm Valley–Alice Springs i od złóż Amadeus do Darwin); nad rz. MacArthur występują jedne z największych na świecie złoża rud ołowiu i cynku; ekstensywny wypas bydła (1,2 mln sztuk — 1997) na wielkich farmach (Wave Hill ma pow. 12,4 tys. km2), owiec, koni; od 1952 na niewielką skalę (w okolicach Darwin, Katherine i Alice Springs) uprawa ryżu, orzeszków ziemnych, bawełny, tytoniu, warzyw i owoców; połowy krewetek, ryb, perłopławów. Komunikacja gł. lotn.; Darwin jest międzynar. portem lotn., również gł. portem mor. na północnym wybrzeżu Australii; dł. linii kol. wynosi ok. 800 km (od 1980 Alice Springs połączone z transaustral. linią torami o normalnej szerokości); dł. dróg kołowych ok. 20 tys. km, gł. szosa: Darwin–Alice Springs (do Australii Południowej) oraz odgałęzienia Katherine–Hall’s Creek (do Australii Zachodniej) i Tennant Creek–Mount Isa (do stanu Queensland). Wywóz rud metali, złota, mięsa, skór krokodylich.
Historia. Wybrzeże Terytorium Północnego badali w XVII w. Holendrzy; od 1824 osadnictwo bryt.; pocz. pod administracją Nowej Południowej Walii, 1863–1911 — Australii Południowej; 1865 i 1869 odkrycie złota; od 1911 terytorium Australii, od 1978 samorząd.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Ayers Rock, najsłynniejsze miejsce kultowe Aborygenów (Australia)fot. A. Achmatowicz-Otok/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia