Kokoschka Oskar

Kokoschka

[kokọszka]

Oskar , ur. 1 III 1886, Pöchlarn k. Wiednia, zm. 22 II 1980, Montreaux,

austriacki malarz, grafik, poeta i dramaturg, wybitny przedstawiciel ekspresjonizmu.

Urodził się 1 III 1886 w Pöchlarn koło Wiednia. W 1904–10 studiował w Kunstgewerbeschule w Wiedniu; 1907–09 współpracował jako ilustrator z Warsztatami Wiedeńskimi; 1910 wyjechał do Niemiec, gdzie nawiązał kontakty z pismem „Der Sturm” (1910), Secesją Berlińską oraz grupami Der Blaue Reiter i Die Brücke; 1917–23 mieszkał w Dreźnie, gdzie 1919 został profesorem akademii sztuk pięknych; 1923–34 odbył wiele podróży artystycznych (m.in. na Bliski Wschód i do Afryki Północnej); ze względu na swe antynazistowskie poglądy 1934 wyjechał z Niemiec; 1934–38 mieszkał w Pradze (otrzymując czechosłowackie obywatelstwo), a następnie w Londynie; 1953 osiadł w Villeneuve w Szwajcarii.

Ekspresjonista

We wczesnym okresie Kokoschka ulegał wpływom wiedeńskiej secesji, m.in. G. Klimta, któremu dedykował tekst poetycki Die träumende Knaben ilustrowany własnymi litografiami barwnymi (1907–08). Za skandalizujący uznano dramat Kokoschki Mörder, Hoffnung der Frauen (1909), do którego artysta wykonał również ilustracje i plakat, będący jednym z najbardziej znanych jego dzieł. Utwór był inspirowany pismami S. Freuda, a jego główną treść stanowiła walka płci. Do najważniejszych ekspresjonistycznych (ekspresjonizm) prac literackich z tego okresu należą także Sphinx und Strohman (1907) i Orpheus und Euridice (1919). Do 1919 w twórczości malarza dominowały portrety, odznaczające się ekspresyjną formą i głębią analizy psychologicznej modela, m.in. portrety zaprzyjaźnionego z Kokoschką architekta Adolfa Loosa (1909) i jego towarzyszki Bessie Bruce (1910 — oba Staatliche Museen, Berlin), Auguste’a Forela (1910 — Städtische Kunsthalle Mannheim, Mannheim). Ten ostatni — jedna z najwybitniejszych jego prac — został odrzucony przez rodzinę portretowanego jako wykazujący zbyt małe podobieństwo.

Nie bez wpływu na twórczość Oskara Kokoschki pozostała jego miłość do Almy Mahler (wdowy po kompozytorze G. Mahlerze), a zwłaszcza fakt zerwania przez nią związku. Najwybitniejsze dzieła Kokoschki z tego czasu to Huragan (1914 — Kunstmuseum, Bazylea), Błędny rycerz (1914–15 — Peggy Guggenheim Museum, Nowy Jork), Para kochanków z kotem (1917 — Kunsthaus, Zurych). Znany jest również fakt zamówienia przez malarza manekina utraconej ukochanej, którego używał później jako pomocy warsztatowej przy pracy malarskiej. W tym okresie styl Kokoschki nabrał nowych cech — kolorystyka stała się chłodna, a dukt zyskał na nerwowości i rozedrganiu. Od lat 20. malował głównie pejzaże miejskie (Zamek Wilhelminenburg z widokiem Wiednia 1931 — Historisches Museum, Wiedeń), przy czym pomimo pełnej ekspresji deformacji artysta starał się oddać charakterystyczne cechy krajobrazu danego regionu. Jego malarstwo charakteryzuje się dynamizmem kompozycji, bogatą kolorystyką oraz swobodnym traktowaniem faktury; uprawiał również grafikę (cykl O Ewigkeit, du Donnerswort 1914).

Emigrant, wielki humanista

W okresie emigracji Oskar Kokoschka wielokrotnie dawał wyraz swoim demokratycznym przekonaniom politycznym. Ich świadectwem jest zarówno portret prezydenta Czechosłowacji G. Masaryka (1935-36 — Carnegie Museum of Art, Pittsburgh), jaki i litografie oraz rysunki stanowiące reakcję na wojnę domową w Hiszpanii. Po skonfiskowaniu 1937 przez hitlerowców 417 jego obrazów namalował Autoportret zdegenerowanego artysty (1937 — zbiory prywatne, Wigtownshire, Szkocja); antywojennym i antyfaszystowskim manifestem malarza jest m.in. obraz Za co walczymy (1943 — Kunsthaus, Zurych). W okresie po II wojnie światowej duże znaczenie dla twórczości Kokoschki nabrała tradycja antyczna, w której odnajdywał kwintesencję humanistycznej kultury europejskiej. Powstały wówczas tryptyki Saga Prometeusza (1950 — Courtauld Institute Galleries, Londyn) i Bitwa pod Termopilami (1954 — Staats- und Universitätsbibliothek, Hamburg). Kokoschka zmarł 22 II 1980 w Montreaux.

Kokoschka Oskar, W parku, 1925 — Národni galerie, Praga

Kokoschka Oscar, Adela Astaire, 1926 — Kunsthaus, Zurych

Kokoschka Oskar, Most Karola, 1934 — Národní galerie, Praga