Dubuffet Jean

Dubuffet

[dübüfẹ]

Jean , ur. 31 VII 1901, Hawr, zm. 12 V 1985, Paryż,

francuski malarz i rzeźbiarz.

Urodził się 31 VII 1901 w Hawrze, w zamożnej rodzinie zajmującej się handlem winem. Naukę rysunku i malarstwa rozpoczął dość wcześnie, w wieku 15 lat zaczął uczęszczać do Akademii Sztuk Pięknych w Hawrze. W 1918 przybył do Paryża, gdzie zapisał się do Académie Julian, którą porzucił po kilku miesiącach wielce rozczarowany. Zainteresował się nowymi prądami artystycznymi — dadaizmem, fowizmem, kubizmem. Po odbyciu służby wojskowej i podróży do Argentyny zajął się zarządzaniem firmą rodzinną, założył rodzinę i osiadł w Hawrze.

Powroty

Gdy wygodne, ustabilizowane życie zaczęło go nużyć, przeprowadził się z rodziną do Paryża, co też go do końca nie usatysfakcjonowało. Do malowania powrócił w latach 1933–37, wynajmując atelier w Paryżu. Ostateczny powrót do życia artystycznego nastąpił jednak dopiero 1942; zainspirowany obrazami J. Gautiera, postanowił całkowicie poświęcić się sztuce. Poszukiwał własnego indywidualnego stylu, który ukształtował się pod wpływem ekspresjonizmu, dadaizmu i surrealizmu oraz sztuki prymitywnej; jednakowoż nie mogąc długo wytrzymać bez zmian, przez cały swój żywot twórczy poszukiwał co raz to nowych form wyrazu.

Poszukiwania permanentne (Niespokojny duch)

Około 1945, zaczął wzbogacać fakturę swych obrazów różnymi tworzywami (asfaltem, gipsem, piaskiem), w których rył groteskowe, sprymitywizowane wyobrażenia, przypominające rysunki dzieci; do swych prac malarskich wprowadzał również inne niekonwencjonalne materiały, jak liście, błoto, fragmenty motylich skrzydeł; kolejnym wystawom jego dzieł (Mirobulus, Macadam et Cie 1946, Portraits 1947, Corps des Dames 1950) towarzyszyła atmosfera szoku i skandalu, sztukę Dubuffeta odbierano jako prowokacyjne wystąpienie przeciwko sztuce dobrego smaku; 1948 wspólnie z A. Gide’em i J. Paulhanem założył Compaigne de ľArt Brut, które zwróciło uwagę społeczeństwa na tzw. sztukę surową (twórczość umysłowo chorych, prymitywów, dzieci, spontaniczne rysunki na murach; art brut); w latach 50., na krótko odszedł od przedstawień figuratywnych na rzecz abstrakcji ekspresyjnej; 1954 zainteresował się rzeźbą, stosując w tej dziedzinie struktury fakturalne, np. gąbki, zmięte gazety, węgiel, skorupy, sznury (seria Statuetki niepewnego życia); swym rzeźbom nadawał dziwaczne tytuły (Grouloulou, Gigoton).

Cykle i rzeźby

Prace Dubuffeta układały się w serie tematyczne: Marionetki z miasta i wsi (1944), Mirobolus, Asfalt i Spółka (1946), Róże Allaha, klauni pustyni (1947; efekt fascynacji pustynią i Algierią), Piękniejsi niż im się wydaje (1948; karykatury osób z świata artystycznego — negatywnie odebrane przez zainteresowanych), Ziemie i grunty (1951), Stoły, Kamienie, Pejzaże, Ziemie promieniujące, Miejsca chwilowe (1952–53), Topografie, Fakturologie (1957), Zjawiska, Wróżbici (1958), Brody (1959), Makriologie, Paris Circus (1961), Hourloupe (1962; kontynuowana najdłużej — 12 lat), Światowe życie 1975), Psycho-miejsca (1981); w latach 70. zrealizował wielki environment Ogród zimowy (Centrum Pompidou, Paryż), składający się z białych, betonowych grot i kokonów; w podobnej technice zaprojektował Pejzaż przenośny (1968), Jardin d'émail (1974 — Rijksmuseum Kröller-Müller, Otterlo, Holandia), Manoir d’essor (1969–82 — Louisiana Museum of Modern Art, Dania); wykonywał też rzeźby z polistyrenu w kształcie amorficznych tworów, pokrytych linearną polichromią (Pomnik stojącemu zwierzęciu 1969 — Chicago; Faribolus i Perceval 1973–82 — Kentucky Center for the Arts, Louisville, Kentucky, USA).

Od 1944 zajmował się grafiką książkową, ilustrując dzieła swych przyjaciół, m.in. P. Eluarda, A. Frénauda; autor tekstów krytycznych: Prospectus aux arts cultureles (1946), L’Art Brut préféré aux arts culturels (1949), Édifices (1968). W 1985, gdy siły odmawiały mu już posłuszeństwa nie pozwalając malować, napisał swoją nieopublikowaną biografię, którą zatytułował Biographie au pas de course (Biografia biegiem). Prowadził korespondencję z W. Gombrowiczem (W. Gombrowicz, J. Dubuffet Korespondencja 2005). Zmarł 12 V 1985, w Paryżu.

Dubuffet Jean, Legenda stepów, 1961 — Wallraf-Richartz-Museum, Kolonia

Dubuffet Jean, Droga dla ludzi, 1944 — zbiory prywatne.

Dubuffet Jean, Wieża figur na wyspie Saint-Germain na Sekwanie, 1970 (realizacja 1988)

Dubuffet Jean, Wieża figur, 1988, w Issy-les-Moulineaux k. Paryża.