Bellini Giovanni

Bellini Giovanni, ur. między 1431 a 1436, zapewne w Wenecji, zm. 29 XI 1516, tamże,

włoski malarz i rysownik.

Urodził się między 1431 a 1436 zapewne w Wenecji. Jeszcze w latach 60. malował z ojcem i bratem obrazy religijne (wspólnie sygnowany ołtarz Gattamelaty w Padwie). Artystę wiele łączyło z A. Mantegną — widoczna we wczesnym okresie krystaliczność form (Św. Hieronim na pustyni), podobne ujęcia tematu (Modlitwa w Ogrójcu), a w rysunku zbliżony sposób ukośnego kreskowania piórem dla oddania walorów i światłocienia.

Początkowy okres twórczości — malarstwo dewocyjne

Początkowo Bellini malował głównie małe obrazy do prywatnej dewocji, których popularność w Wenecji wiąże się z oddziaływaniem masowo przywożonych z Bizancjum ikon oraz z importem dewocyjnych obrazów niderlandzkich. Były to półfigurowe wizerunki Matki Bożej z Dzieciątkiem i Umęczonego Chrystusa: Madonna z Dzieciątkiem, Pietà, Pietà z dwoma puttami, Pietà z dwoma aniołami, Pietà z Marią i św. Janem. W późniejszych przedstawieniach Matki Bożej z Dzieciątkiem, zgodnie z tendencją panującą w malarstwie weneckim, w tle pojawia się pejzaż (Matka Boska z Dzieciątkiem i gruszką, Matka Boska z Dzieciątkiem i drzewkami). Pierwsze dzieło o dużej skali to tryptyk ze św. Wincentym Ferrer w kościele Santi Giovanni e Paolo w Wenecji (ok. 1464–1468). Dzięki znajomości malarstwa Antonella da Messina i kontaktom z samym artystą podczas jego bytności w Wenecji, zamiast używanej wcześniej tempery zaczął stosować technikę olejną. Dzięki temu jego obrazy zyskały na delikatności modelunku i bardziej urozmaiconej gamie barwnej, co widać w późniejszych ołtarzach, np. z kościoła San Giobbe, tryptyku w Santa Maria Gloriosa dei Frari (1486).

Główny przedstawiciel weneckiej sceny artystycznej

Lata 80. to okres największej aktywności Belliniego jako portrecisty, od najwcześniejszego — Portretu Jörga Fuggera (1474, zaginiony), po najbardziej znany — Portret doży Leonarda Loredan (ok. 1501). W ostatniej fazie malarstwo Belliniego stało się jeszcze bardziej zróżnicowane pod względem tematycznym; oprócz kompozycji religijnych malował świeckie obrazy alegoryczne (w weneckiej Akademii) i mitologiczne (przemalowane przez Tycjana Święto bogów 1514). Będąc dominującą osobowością na weneckiej scenie artystycznej, pozostał wrażliwy na zmiany zachodzące w malarstwie weneckim, czego przykładem jest widoczny w późnych obrazach Belliniego (np. w Pijaństwie Noego 1513) wpływ młodszego od niego Giorgiona. Już w latach 60. miał współpracowników, prowadził dużą pracownię, z której wyszło wielu uczniów i naśladowców określanych włoskim terminem „i Belliniani”. Wielu wybitnych przedstawicieli malarstwa weneckiego tzw. złotego wieku zapewne pod jego kierunkiem zaczynało swe kariery (Cima da Conegliano, Tycjan, S. del Piombo, L. Lotto). Zmarł 29 XI 1516 w Wenecji.

Bellini Giovanni, Sacra Conversazione, 1488 — kościół San Giobbe, Wenecja

Bellini Giovanni, Portret doży — National Gallery, Londyn

Bellini Giovanni, Święto bogów, 1514 — Waszyngton, National Gallery of Art, Widener Collection

Bellini Giovanni, Sacra Conversatione, 1488 — kościół Frari, Wenecja

Bellini Giovanni, Poliptyk św. Wincenta Ferreriusza, ok. 1468–70 — kościół Santi Giovanni e Paolo, Wenecja