Baku
 
Encyklopedia PWN
Baku, Bakı,
stolica Azerbejdżanu, nad M. Kaspijskim, na Płw. Apszerońskim.
wzmiankowany u geografów arabskich, w IX–X w. port kaspijski na szlaku handl. z Bułgaru nad Itilem (Wołga) do kalifatu arabskiego; od 2. poł. XII w. port w państwie Szyrwan; w XV–XVI w. jedna z najpotężniejszych twierdz na Zakaukaziu, zdobywana kolejno przez Persów i Turków; od 1747 stol. jednego z chanatów azerbejdżańskich, 1806 przyłączonego do Rosji; od 1859 miasto gubernialne; szybki rozwój w 2. poł. XIX w. — połączenia kol. z Tyflisem i Batumi nad M. Czarnym oraz inwestycje kapitału rodzimego i obcego (powstawanie wielkich fortun — Rothschildowie, Nobel); ośr. ruchu robotniczego na Zakaukaziu, 1905 ognisko rewolucji; 1917 ośr. ruchu azerbejdżańskiego i muzułm. (musawatyści); od listopada 1917 pod rządami Rady Delegatów Robotniczych, a w okresie istnienia IV–VII 1918 komuny bakińskiej — bolszewików; po zajęciu przez Brytyjczyków ponownie w rękach musawatystów (udział Tatarów pol. we władzach nacz.); po zdobyciu przez Armię Czerwoną w kwietniu 1920 stol. sowieckiego, a od 1991 niepodległego Azerbejdżanu. Największy ośr. przem. Zakaukazia, gł. wydobycie i przeróbka ropy naftowej; rozwinięte przemysły: petrochemiczny, maszyn. i metal., elektrotechniczny, stoczn., materiałów bud., lekki (włók., obuwniczy), spoż.; największy port nad M. Kaspijskim (połączony promem z Türkmenbaşy w Turkmenistanie); duży węzeł kol. i drogowy; międzynar. port lotn.; akad. nauk, szkoły wyższe (w tym najstarszy uniw., zał. 1919); muzea. Zabytki architektury islamu; na terenie średniow. twierdzy zw. Kamiennym Miastem m.in. zespół pałacu szachów Szyrwanu (XIV–XV w.), minaret Synyk Kała (XI w.), Baszta Dziewicza (XII–XIV w.), minaret (XIV w.) — wpisane na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO; poza twierdzą m.in. zatopione w Zat. Bakijskiej pozostałości budowli obronnych z XIII w., eklektyczne budowle z 2. poł. XIX w.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Baku, widok portu (Azerbejdżan)fot. A. i K. Mazurkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Baku, meczet Taza Pir, 1905–14 (Azerbejdżan)fot. J. Fogler/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia