Baker Benjamin

Baker

[bẹıkə^r]

Sir Benjamin, ur. 31 III 1840, Keyford (hrab. Somerset), zm. 19 V 1907, Pangbourne (Berkshire),

brytyjski inżynier.

Urodził się 31 III 1840 w Keyford (hrabstwo Somerset). Benjamin Baker od 1856 terminował w zakładach żelaznych w Neath Abbey, 1862 został asystentem znanego inżyniera Sir Johna Fowlera (1817–98) i pod jego kierownictwem pracował przy budowie pierwszego w dziejach metra londyńskiego, by — po latach współpracy — w 1875 zostać jego partnerem. Uczestniczył m.in. w budowie District Line londyńskiego metra (1869) oraz głębinowych linii w rurach żeliwnych (m.in. Bakerloo Line). Prowadził też roboty w dokach w Avonmouth i w Hull. W 1878 zorganizował transport w specjalnym cylindrycznym pojemniku staroegipskiego obelisku Igła Kleopatry z Aleksandrii i ustawił go na Victoria Embankment nad Tamizą w Londynie.

Baker zyskał światową renomę — z jego rad korzystano wznosząc pierwszy stalowy most przez Missisipi w Saint Louis i budując tunel pod rzeką Hudson w Nowym Jorku. W latach 1895–96 był prezesem brytyjskiej Institution of Civil Engineers, w której Proceedings publikował ważne artykuły fachowe, a 1896 został wybrany na wiceprezesa Towarzystwa Królewskiego w Londynie.

Zmarł 19 V 1907 w Pangbourne (hrabstwo Berk)

Firth of Forth Bridge

Baker, przy współudziale Fowlera, zaprojektował jedno z największych dzieł inżynierskich epoki — stalowy kratowy most wspornikowy przez zatokę Firth of Forth w Szkocji, w pobliżu Edynburga. Przystępował do tego świeżo po katastrofie najdłuższego podówczas mostu świata, 85-przęsłowego Tay Bridge, który w XII 1879 zawalił się wraz z pociągiem pasażerskim podczas silnej wichury. Zwracał więc szczególną uwagę na odporność konstrukcji na parcie wiatru, które uważał za znacznie niebezpieczniejsze dla mostów od najcięższych pociągów. Dokonywał pomiarów siły wiatru na miejscu przyszłej budowy oraz prowadził badania działania wiatru na rozmaicie ukształtowane powierzchnie. Brał też pod uwagę wpływ zmian temperatury na pracę konstrukcji, zapewniając możliwość przesuwu w połączeniu dźwigara ze wspornikiem. Zdając sobie sprawę z luk w teorii inżynierskiej i niedoskonałości ówczesnych metod obliczeniowych, szukał intuicyjnie optymalnych rozwiązań praktycznych i przyjmował wysokie współczynniki bezpieczeństwa.

Firth of Forth Bridge, zbudowany przez W. Arrola w latach 1883–90, miał dwa główne przęsła o rozpiętości po 520 m (każde z nich składało się z dźwigara o rozpiętości ok. 106 m, opartego na wysuniętych znad obu podpór wspornikach mających po przeszło 207 m długości), co stanowiło wówczas rekord światowy i dwóch skrajnych o rozpiętości po 205 m. Most ma znakomitą stateczność poprzeczną i podłużną. Część filarów, o średnicy ponad 21 m, posadowiono na mocnym skalistym gruncie, niektóre wszakże musiano oprzeć na kesonach zagłębionych na 24 m poniżej poziomu najwyższej wody. Montaż przęseł był zadaniem trudnym, wymagającym doskonałej organizacji i koordynacji poszczególnych operacji. Most, ważący 51 tysięcy ton, kosztował 3 mln funtów sterlingów. Biegnie po nim dwutorowa linia kolejowa. Dzieło to przyniosło Bakerowi tytuł szlachecki (Fowlerowi zaś tytuł baroneta). Most (otwarty 4 III 1890) stoi do dziś. Wygląda jak dinozaur pławiący się w wodach zatoki. Już w czasie powstawania budowli krytykowano ją jako „okaz najwyższej i najpełniejszej brzydoty”. Protestowali przeciwko tej opinii twórcy mostu, utrzymując iż piękno jest wykładnikiem celowej funkcjonalności konstrukcji.

Budownictwo wodne

Baker zajmował się również budownictwem wodnym. Uczestniczył w rozmaitych rządowych komisjach i przedsięwzięciach zmierzających do zracjonalizowania gospodarki wodnej Nilu. Odchodząc od tradycyjnych koncepcji ówczesnej mechaniki gruntów i opierając się na własnych badaniach doświadczalnych nad przenikliwością gruntu, opracował projekt zapory na Nilu w Asjut — żeliwnej konstrukcji wyposażonej w 110 wrót upustowych, umożliwiającej racjonalne gospodarowanie wodą w celach irygacyjnych. Stał się też jednym z głównych twórców pierwszej tamy na Nilu w Asuanie, powstałej w latach 1898–1902 w oparciu o projekt Sir Williama Willcocksa (1852–1932). Miała ona prawie 2 km długości i 30 m wysokości. W wyniku spiętrzenia nią Nilu powstało sztuczne jezioro o pojemności 1 mln m³. Parokrotnie podwyższana, spełniła ważną funkcję w gospodarce wodnej Egiptu.