Kawabata
pisarz, pierwszy japoński laureat nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1968).
[kauabata]
Yasunari, ur. 11 VI 1899, Osaka, zm. 16 IV 1972, Kamakura,
Kawabata Yasunari
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 11 VI 1899 w Osace.
Życie
Kawabata bardzo wcześnie stracił rodziców, następnie także resztę rodziny, u której się wychowywał. Nastrój smutku, samotności, wyobcowania, obsesja śmierci obecny w wielu utworach może mieć źródło w jego samotnym dzieciństwie. Już jako student Cesarskiego Uniwersytetu Tokijskiego (obecnie Uniwersytet Tokijski) zaczął pisać i publikować opowiadania osadzone w realiach codziennego życia, zawierające elementy autobiograficzne. Brał aktywny udział w życiu kulturalnym: współpracował z istniejącym do dziś pismem „Bungei shunjū” [‘literackie wiosny i jesienie’]. W 1924 wraz z innymi młodymi twórcami założył pismo „Bungei jidai” [‘epoka literacka’]. Grupę tę tworzyli tak zwani później neosensualiści, starający się oddać w swych pismach inną, nowoczesną wrażliwość. W założeniach estetycznych byli związani z dadaizmem i ekspresjonizmem.
W późniejszym okresie zbliżył się do nurtu shinkō geijutsuha [‘grupa nowej sztuki’], którego zwolennicy sprzeciwiali się literaturze przesyconej ideologią polityczną, zwłaszcza marksistowską. W czasie II wojny światowej pracował jako reporter m.in. dla „Mainichi shimbun” [‘gazeta codzienna’]. Niezwykle wysoko ceniony przez swoich współczesnych, był prezesem Pen Clubu japońskiego (1948–65) i wiceprezesem Pen Clubu międzynarodowego (od 1958), także członkiem Japońskiej Akademii Sztuki. W 1968 został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla. Do swoich przyjaciół zaliczał m.in. pisarza Yukio Mishimę.
Twórczość
Kawabata wcześnie zaczął publikować i szybko zdobył uznanie. Duży rozgłos przyniosło mu opowiadanie oparte na motywach autobiograficznych Tancerka z Izu (1926, wydanie polskie 1969). Przejawem wpływu neosensualizmu na twórczość Kawabaty w tym czasie jest m.in. stosowanie w narracji szybkich zmian krótkich, lirycznych epizodów. Przez pewien stosował formę „strumienia świadomości”, jednak porzucił ją, by wypracować własną drogę w literaturze. Bardzo cenione są jego tak zwane tenohira no shōsetsu [‘opowieści na dłoni’] — bardzo krótkie opowiadania, zawierające jednak mistrzowsko opracowany, bardzo bogaty materiał i głębokie, złożone obserwacje psychologiczne; utworów takich napisał w ciągu około 40 lat, poczynając od 17 roku życia, ponad 120 (m.in. Hinja no koibito ‘kochanka ubogich’ 1928, Kuro botan ‘czarna piwonia’ 1929).
Po początkowym zainteresowaniu awangardą, zwrócił się ku rodzimej tradycji literackiej i kulturowej. Wyrażał tęsknotę za tradycyjnymi japońskiemi formami życia, wypartymi wskutek wpływów europejskich i amerykańskich, inspirował się klasyczną literaturą japońską (m.in. Genji monogatari ‘opowieść o księciu Genji’ X–XI w.) i często w swoich utworach odnosił się do kultury tradycyjnej (Koto ‘stara stolica’ 1961, Tysiąc żurawi 1952, wydanie polskie 1987); cenił i sam tworzył poezje w tradycyjnych formach tanka [‘krótka pieśń’], haiku.
W 1935 przeniósł się z Tokio do Kamakury, miejscowości popularnej wśród ludzi kultury, ściśle związanej z kulturą i tradycją Japonii. W tym samym roku zaczął publikować na łamach „Bungei shunjū” swoją pierwszą i jedną z najbardziej znanych powieści Kraina śniegu (1937, wydanie polskie 1964), w której opisuje uczucia pomiędzy bohaterami w charakterystyczny dla siebie, bardzo oszczędny sposób, pełen aluzji, niedopowiedzeń oraz symboli, takich jak tytułowy śnieg (czystość, a może także chłód uczuć). W czasie II wojny światowej powstała m.in. oparta częściowona faktach powieść Meijin — mistrz go (1942, wydanie polskie 2004); Kawabata, poza opisem decydującego pojedynku między starszym mistrzem a jego młodym przeciwnikiem, przedstawił starcie dawnego i nowego stylu życia, sposobu prowadzenia rozgrywki, konflikt między różnymi osobowościami, zakorzenionymi w swoich czasach. W powieściach Kawabaty narracja skupia się nie tyle na wydarzeniach, co na stosunkach między bohaterami oraz na subtelnych, nieskonkretyzowanych opisach ich zmian.
Kawabata zmarł śmiercią samobójczą 16 IV 1972 w Zushi w pobliżu Kamakury.
