Bydgoszcz

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Bydgoszcz,

miasto w Kotlinie Toruńskiej, nad Wisłą i wzdłuż ujściowego odcinka Brdy, w otoczeniu lasów, m.in. Puszczy Bydgoskiej; siedziba wojewody kujawsko-pomor. i starosty pow. bydgoskiego, powiat grodzki.

Ludność miasta: ogółem — 349 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 978,6 os/km² (2019)

Powierzchnia: 176,4 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 18°00′E, szerokość geograficzna: 53°09′N

Prawa miejskie: nadanie praw — 1346

Oficjalne strony WWW: www.bydgoszcz.pl

Rozwinięty ośr. przem. o zróżnicowanej strukturze branżowej, z przewagą przemysłu elektrotechnicznego, środków transportu, chem., lekkiego, spoż.; m.in. zakłady naprawcze taboru kol., wytwórnia maszyn i urządzeń piekarskich, zakłady chemii gosp., budowy maszyn dla przemysłu miner.; fabryki: kabli, sprzętu okrętowego, narzędzi, obrabiarek, pras automatycznych, urządzeń chłodniczych; ponadto zakłady: elektromech., fotochemiczne, odzieżowe, gumowe, papiernicze, meblarskie, wytwórnia akordeonów, drukarnie, rozlewnia Coca-Cola Bottlevs Ltd., 3 elektrociepłownie, elektrownia wodna (moc 4 MW). Węzeł kol. i drogowy; lotnisko; port rzeczny. Ośrodek nauk. i kult.; wyższe uczelnie: Akad. Techn.-Roln., Uniw. Kazimierza Wielkiego (do 2005 Akad. Bydg.), Akad. Muz., Akad. Med.; oddziały instytutów nauk., działają także: Bydg. Tow. Nauk., Kujawsko-Pomor. Tow. Kult., Tow. Miłośników Miasta Bydgoszcz; od 2004 siedziba diecezji Kościoła rzymskokatol., Prymasowski Inst. Kultury Chrześc., Wyższe Seminarium Misyjne Zgromadzenia Ducha Św.; rozgłośnia radiowa, filharmonia, Opera Nova, operetka, Teatr Polski, Filharmonia Pomor. im. J.I. Paderewskiego, chóry i orkiestry, liczne stowarzyszenia twórcze; festiwale muz. i teatr.; Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego, Biuro Wystaw Artyst.; od 1963 coroczne Festiwale Muzyki Pol.; od 1966 (co 3 lata) międzynar. kongresy Musica Antiqua Europae Orientalis; ogrody — Fauny Pol. i bot. Liczne obiekty sport., m.in.: ośr. sportów wodnych, wiele przystani, tory — regatowy, kartingowy, łuczniczy, saneczkowy, korty tenisowe, baseny; w obrębie Bydgoszczy ośrodki wypoczynku świątecznego: Myślęcinek (Ośr. Jazdy Konnej, Ogród Bot. i jedyny w Polsce Ogród Fauny Pol.), Smukała Dolna, Janowo. Najstarsza część miasta z większością zabytków leży nad Brdą; otaczają ją dzielnice mieszkaniowo-przem. z XIX i XX w.; najnowsze dzielnice mieszkaniowe (Osiedle Leśne, Błonie, Kapuściska) graniczą z otaczającymi Bydgoszcz lasami; wzdłuż Brdy powstaje nowa dzielnica przemysłowa. Nowe osiedla mieszkaniowe: Błonie, Leśne, Kapuściska, Wyżyny, Szwederowo, Bartodzieje, Fordon. Od XII w. w Bydgoszczy zamieszkiwali Żydzi; po wydaniu dla Bydgoszczy 1555 przywileju de non tolerandis Judaeis Żydzi osiedlali się w pobliskim Fordonie, po 1773 ponownie w Bydgoszczy (1939 ok. 3 tys. Żydów, czyli ok. 2% mieszk.); w czasie okupacji niem. 1939–45 eksterminacja ludności żydowskiej.

Historia.

Wczesnośredniowieczny gród warowny wzmiankowany 1238; 1331–37 w posiadaniu Krzyżaków; prawa miejskie 1346; w XV–XVI w. ośr. handlu zbożem i solą; jedno z największych miast w Polsce; miejsce podpisania 1657 traktatów welawsko-bydg.; 1772–1807 i 1815–1920 w zaborze pruskim, siedziba rejencji, 1773–74 budowa Kanału Bydg.; 1807–15 ośrodek departamentu Księstwa Warsz.; od XIX w. ośr. komunik. i przem. oraz kult.-oświat.; 3 IX 1939 próba zbrojnego opanowania Bydgoszczy przez dywersantów niem. (bydgoska dywersja); podczas okupacji Niemcy zamordowali ok. 37 tys. mieszk. (m.in. w ponad 70 masowych egzekucjach), zał. 2 podobozy Stutthofu; teren działania m.in. Tajnej Organizacji Wojsk. „Gryf Kaszubski” i „Gryf Pomorski” oraz AK; 25–27 I 1945 w walkach o wyzwolenie udział jednostek WP; 19 III 1981 „prowokacja bydg.” — brutalna interwencja MO i SB podczas sesji WRN wobec delegacji Regionu NSZZ „Solidarność” spowodowała gotowość strajkową w całym kraju, w następstwie — podpisanie tzw. porozumień warszawskich (m.in. zgoda na zarejestrowanie NSZZ RI „Solidarność”). W 1973 do Bydgoszczy włączono m. Fordon; od 1945 siedziba województwa (od 1999 wojewody).

Zabytki.

Późnogotycka fara (1466–1502) z kaplicą (1654) — od 2004 katedra diecezji bydg.; kościół Klarysek (1582, 1615), wewnątrz strop polichromowany (1. poł. XVII w.); późnogot. kościół Bernardynów (1545–52, przebudowa 1864–65; obecnie garnizonowy); kolegium pojezuickie (1702, całkowicie przebudowane); gmach dawnego sądu (1778; obecnie Biblioteka Miejska); spichlerze (XVIII/XIX w.).

Bydgoszcz, siedziba Banku Rozwoju Eksportu