Księga psalmów
 
Księga Psalmów, hebr. Tehilim, w Septuagincie Psalmoi, w Wulgacie Volumen hymnorum, w Kodeksie Aleksandryjskim z V w. n.e. Psalterion
Jedna z ksiąg Starego Testamentu, w Biblii hebrajskiej należąca do Pism, w Septuagincie do ksiąg mądrościowych, stanowiąca zbiór 150 różnorodnych pod względem literackim utworów o charakterze kultowym, powstałych od X do II w. p.n.e., których autorstwo tradycja żydowska i chrześcijańska przypisuje królowi Dawidowi (Psałterz Dawida).
Około II w. p.n.e. poszczególne utwory i istniejące już grupy utworów pochodzące od różnych autorów i z różnych kręgów (dworskiego, świątynnego, prorockiego, mądrościowego) zostały zebrane, poddane ostatecznej redakcji i połączone w jedną księgę, a ta z kolei, nawiązując do Pięcioksięgu Mojżesza, podzielona została na 5 części, zakończonych doksologiami: 1) 1–41; 2) 42–72; 3) 73–89; 4) 90–106; 5) 107–150. Na podstawie tytułów poszczególnych psalmów można wyróżnić te zbiory, które prawdopodobnie ukształtowały się jeszcze przed zebraniem wszystkich utworów w jednej księdze: 1) pierwszy zbiór modlitw Dawida (Ps 3–41), w którym przeważają lamentacje indywidualne; 2) drugi zbiór modlitw Dawida (Ps 51–65; 68–70 i 86); 3) zbiór synów Koracha (Ps 42; 44–49; 84–85; 87); 4. zbiór Asafa (Ps 50; 73–83); 5) trzeci zbiór modlitw Dawida (Ps 101; 103; 108–110; 122; 124; 133; 138–145); 6) psalmy królowania Jahwe (Ps 92–99), zawierające formułę „Jahwe panuje”; 7) psalmy pielgrzymie (Ps 120–134); 8) psalmy allelujatyczne (Ps 104–107; 111–117; 135–136; 146–150), zawierające formułę „Chwalcie Pana”. Geneza poszczególnych utworów nie jest znana. Wiele z nich powstało prawdopodobnie jako modlitwy prywatne, inne jako utwory okolicznościowe, upamiętniające jakieś wydarzenie lub uroczystość, jeszcze inne od początku miały przeznaczenie liturgiczne, ale cały zbiór był przekazywany poprzez liturgię i jego formowanie przebiegało równolegle z rozwojem życia liturgicznego Izraela. W nowej sytuacji polityczno-religijnej, zwłaszcza po niewoli babilońskiej, starsze psalmy były poddawane aktualizacji i reinterpretacji (tzw. relektura psalmów). Psalmy wykorzystywano w liturgii świątynnej, a zwłaszcza synagogalnej (jako śpiew, często z towarzyszeniem instrumentu strunowego). Praktykę tę przejęło również chrześcijaństwo, które tekst psalmów wykorzystało we własnych obrzędach i formach nawiązujących do wcześniejszych liturgii, głównie jako psalmodie, śpiew responsoryjny i antyfonalny. Uważa się, że treść teologiczna psalmów jest syntezą teologii całego Starego Testamentu. Znajdują się tam elementy typowe dla Tory — przywiązanie do Przymierza z Bogiem i Prawa, dla ksiąg historycznych — ukazywanie dziejów Izraela, władcy jako pomazańca Boga, dla ksiąg prorockich — oczekiwanie chwalebnej przyszłości, także wydarzeń mesjańskich, postulaty sprawiedliwości, czystości kultu i wierności Bogu, dla tradycji mądrościowej — przeznaczenie człowieka, zasady moralnego postępowania, problem cierpienia; głównie jednak, ze względu na modlitewny charakter utworów, akcentowana jest refleksja na temat spotkania z Bogiem. Dlatego Księga psalmów ma charakter teocentryczny: Bóg ukazany jest jako Pan Przymierza, wierny i łaskawy, wszechmocny, wszechobecny (choć często jako siedziba Boga wspominana jest góra Syjon) i sprawiedliwy, stworzyciel świata, udzielający życia wszelkiemu stworzeniu, panujący nad światem i ingerujący w jego dzieje, Król i Zbawca. Psalmy należą też do najczęściej przytaczanych w Nowym Testamencie tekstów starotestamentowych; występują zarówno jako cytaty bezpośrednie, jak i pośrednie, w Ewangeliach odnoszą się przede wszystkim do osoby Jezusa — jako słowa jego modlitw, jako teksty potwierdzające jego godność mesjańską, jako charakterystyczny element opisu męki i jako teksty mówiące o jego chwale. W związku z tym chrześcijaństwo dokonało chrystologicznej i chrystocentrycznej reinterpretacji psalmów. Tekst Księgi psalmów był wielokrotnie tłumaczony i różnie przy tym dzielony. W Septuagincie połączone zostały Psalm 9 i 10 (= Ps 9) oraz Psalm 114 i 115 (= Ps 113), natomiast Psalm 116 został podzielony na Psalm 114 i 115, a Psalm 147 na Psalm 146 i 147, został też dodany Psalm 151 opisujący walkę Dawida z Goliatem, będący prawdopodobnie tłumaczeniem 2 hebrajskich psalmów apokryficznych. Podział Septuaginty, bez dodatku, przejęła Wulgata. Z kolei w syryjskim tłumaczeniu Starego Testamentu, Peszitcie, znajduje się 155 psalmów, w Kumran zaś odkryto hebrajski oryginał 154 utworów (151 psalmów znanych z Septuaginty i 3 syryjskie psalmy apokryficzne).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia