grecki alfabet
 
Encyklopedia PWN
grecki alfabet,
historycznie pierwszy alfabet wywodzący się z nie w pełni alfabetycznego (bo brak w nim było znaków na oddawanie samogłosek) pisma fenickiego czy szerzej — zachodniosemickiego;
do 22 znaków pisma fenickiego Grecy dodali 5 nowych (ypsilon, phi, chi, psi, omega), a z pozostałych wybrali 5 i użyli ich do notowania samogłosek (alpha, epsilon, eta, iota i omikron); najpóźniejszą możliwą datę przejęcia pisma od Fenicjan wyznaczają najstarsze zachowane zabytki pisma gr.; do niedawna za takie uchodziły graffiti na pucharze z wyspy Pitekusa (ob. Ischia k. Neapolu) i graffiti na wazie z cmentarzyska dipylońskiego w Atenach, oba z ok. 730 p.n.e.; obecnie sądzi się, że najstarszym zabytkiem alfabetycznego pisma gr. jest 5-literowy napis, którego treść pozostaje niejasna, zachowany na fragmencie naczynia znalezionego w jednym z grobów cmentarzyska w Osteria dell’Osa (staroż. Gabie w Lacjum), datowany między 830 a 770; różne są też hipotezy dotyczące miejsca, w którym doszło do przejęcia przez Greków pisma od Fenicjan; wśród potencjalnych miejsc wymienia się Al-Mina w Syrii, Kretę, Rodos, Eubeję i Beocję; wg niektórych opinii mogło do tego dojść nawet na Sycylii czy w południowej Italii.
A.g. wykazywał początkowo istotne różnice regionalne; wyróżnia się grupę alfabetów wschodnich (Jonia, Eubea, Korynt, Megara, część Argolidy), zachodnich (reszta Peloponezu, Beocja, północno-zachodnia Grecja) i prymitywnych (Kreta, Milos, Thira); w V w. p.n.e. rozpoczął się proces ujednolicenia, który pod koniec IV w. doprowadził do powstania jednolitego alfabetu (nie licząc drobnych lokalnych wariantów) opartego na odmianie wschodniej, zapewne na skutek kulturowej dominacji Aten, w których 403 wschodnia odmiana alfabetu zastąpiła lokalny alfabet attycki; z a.g. wywodzi się pismo etruskie, łac. (i in. alfabety italskie), głagolica i cyrylica.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia