Ostrołęka

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Ostrołęka,

miasto w województwie mazowieckim, pow. grodzki, w Dolinie Dolnej Narwi, nad Narwią i uchodzącymi do niej dopływami: Omulew i Czeczotka; siedziba pow. ostrołęckiego.

Ludność miasta: ogółem — 52,1 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 859,7 os/km² (2019)

Powierzchnia: 28 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 21°34′E, szerokość geograficzna: 53°05′N

Prawa miejskie: nadanie praw — 1373

Oficjalne strony WWW: www.ostroleka.pl

rozwijający się ośr. przem. i usługowy; w latach 70. powstały nowe zakłady przem. i osiedla mieszkaniowe; 1970–90 liczba ludności O. wzrosła ponad 2-krotnie. Ośrodek przemysłu celulozowo-papierniczego (Intercell SA — m.in. ok. 1/3 krajowej produkcji tektury falistej, worki papierowe — ok. 40% krajowej produkcji), spoż. (duże zakłady mięsne, mleczarnia z proszkownią mleka) i materiałów budowlanych; ponadto elektrociepłownia O. (moc 720 MW), zakłady drzewne, odlewnia metali nieżel.; węzeł kol. i drogowy; ośr. kult. i oświat., m.in. Wyższa Szkoła Administracji Publicznej, Zespół Kolegiów Nauczycielskich; regionalny ośr. szkolnictwa ponadgimnazjalnego, m.in. szkoła rzemiosł artyst., szkoły muz.; Muzeum Kultury Kurpiowskiej; działa Ostroł. Centrum Kultury z nowoczesną salą kinową, Tow. Przyjaciół Ostrołęki; liczne imprezy artyst.-kult. i folklorystyczne (Ogólnopol. Spotkania z Piosenką Kabaretową OSPA, Kurpiowskie Prezentacje Artyst., Kurpiowskie Dni Folkloru; ośr. turyst.-krajoznawczy na szlaku wodnym Narwi. Zwarta zabudowa skupia się gł. na l. brzegu rzeki; we wschodniej części miasta dzielnica przem. — Wojciechowice. Na północ i zachód od O. rozciągają się lasy Puszczy Kurpiowskiej.

Historia.

Gród wczesnośredniow., następnie osada targowa na szlaku handl. z Mazowsza do Prus; prawa miejskie 1373; miasto książęce, po przyłączeniu 1526 Mazowsza do Korony — król.; od poł. XVI w. starostwo niegrodowe; w XV–XVI w. ośr. rzemieślniczy (sukiennictwo, rzemiosło drzewne) i handl., spław produktów leśnych i zboża do Gdańska; w XVII w. regres; 1655–56 zniszczona przez Szwedów; ponowne ożywienie handlu w XVIII w.; od 1795 w zaborze pruskim, od 1807 w Księstwie Warsz., od 1815 w Królestwie Pol.; 26 V 1831 miejsce bitwy wojsk pol. pod dowództwem J. Skrzyneckiego z armią ros. dowodzoną przez I. Dybicza (znaczne straty strony pol., w bitwie wsławił się J. Bem); w XIX w. ośr. przemytu między Królestwem Pol. a Prusami; od 1893 połączenie kol.; w końcu XIX w. zamieniona w twierdzę; silnie zniszczona podczas obu wojen świat.; miejsce zaciętych walk (VIII 1920) w czasie wojny pol.-bolszewickiej; podczas okupacji niem. 1940 obóz dla wysiedlonych, 2 obozy pracy przymusowej; XIX w.–1975 i od 1999 siedziba powiatu, 1975–98 stol. województwa.

Zabytki.

Kościół parafialny (XVII–XVIII w.), kościół i klasztor Bernardynów (1666–96, XVIII w.), z malowidłami ściennymi W. Żebrowskiego (1762–65), ratusz (1. poł. XIX w.). 1 km na południe od O., na wyspie na Narwi, grodzisko wczesnośredniow. otoczone szeroką fosą.