Chmielowski Piotr, ur. 9 II 1848, Zawadyńce (Podole), zm. 22 IV 1904, Lwów,
ojciec Janusza, krytyk i historyk literatury, publicysta i pedagog.
Chmielowski Piotr
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Nauczyciel w szkołach prywatnych w Warszawie (do 1898); od 1903 profesor uniwersytetu we Lwowie; współtwórca programu pozytywist.; współpracownik wielu pism, m.in. „Przeglądu Tygodniowego”, „Opiekuna Domowego”, „Niwy”, 1881–97 redaktor „Ateneum”; od 1893 czł. AU; wybitny badacz i krytyk literacki; głosił hasła utylitaryzmu społ. w literaturze oraz realist. ujmowania rzeczywistości społ. (wzorem np. dojrzała twórczość E. Orzeszkowej). Jako historyk był pod wpływem koncepcji filoz.-estetycznej H. Taine’a, badał zależności między twórczością pisarzy i środowiskiem społ.-kult., a wyrazu tych zależności szukał gł. w problematyce ideowej utworów. Autor licznych zbiorów szkiców i recenzji (m.in. Najnowsze prądy w poezji naszej 1901, Dramat polski... 1902), studiów i monografii, dotyczących gł. oświecenia i romantyzmu (Liberalizm i obskurantyzm na Litwie i Rusi 1883, Nasi powieściopisarze 1887–95, Nasza literatura dramatyczna t. 1–2 1898) oraz prac syntet.: Zarys literatury polskiej z ostatnich lat szesnastu (1881, wyd. 4 1898), Historia literatury polskiej (t. 1–6 1899–1900), Dzieje krytyki literackiej w Polsce (1902); ponadto prace teoretycznolit. i pedag., także opracowania wypisów (np. z S. Krzemińskim i in. Złota przędza... t. 1–4 1884–87); Pisma krytycznoliterackie (t. 1–2 1961), Prace z metodyki literatury i stylistyki (1961).
