zmartwychwstanie

zmartwychwstanie,

koncepcja eschatologiczna, zgodnie z którą w dniu Sądu Ostatecznego zmarli zostaną wskrzeszeni przez Boga;

w Biblii, judaizmie i islamie wydarzenia oczekiwane w czasach ostatecznych (eschatologicznych); ma ono poprzedzić sąd (ostateczny) Boży i umożliwić zbawionym życie wieczne z Bogiem w niebie. Pierwsze wyraźne biblijnego świadectwa wiary w zmartwychwstanie umarłych pochodzą z II w. p.n.e. i dotyczą powrotu do życia męczenników za wiarę (Księga Daniela i 2 Księga Machabejska); wcześniej w judaizmie życie pośmiertne pojmowano jako egzystencję cienia w szeolu, a obraz zmartwychwstania umarłych był metaforą przywrócenia życia Izraelowi (Księga Ezechiela); idea zmartwychwstania umarłych była znana wcześniej w religii perskiej (zaratusztrianizm, zoroastryzm), ale na koncepcję żydowską zapewne nie wywarła większego wpływu. W judaizmie I w. idea mającego nastąpić zmartwychwstania umarłych (sprawiedliwych) była przyjmowana przez faryzeuszów, a odrzucana przez saduceuszów; obecnie zmartwychwstanie umarłych należy do głównych prawd wiary w judaizmie. W Nowym Testamencie nadzieja na zmartwychwstanie umarłych opiera się na zmartwychwstaniu Jezusa; w starożytnym chrześcijaństwie wiara w zmartwychwstanie umarłych wchodziła w konflikt z platońskimi i gnostyckimi koncepcjami nieśmiertelności czysto duchowej (pomniejszającymi wartość materii i życia w ciele); w teologii chrześcijańskiej odwołującej się do platonizmu i pewnych sugestii biblijnej (Księga Mądrości, Apokalipsa św. Jana) mówi się o zbawieniu i nieśmiertelności duszy oraz o zmartwychwstaniu ciała; natomiast antropologia biblijna, ukazując człowieka jako jedność duchowo-fizyczna, odnosi zmartwychwstanie umarłych do osoby ludzkiej jako całości.

Giotto di Bondone, Zmartwychwstanie, fragment fresku, ok. 1303–1305 — Cappella degli Scrovegni w kościele S. Maria dell'Arena w Padwie

Greco, El, Zmartwychwstanie, ok. 1598 — Museo del Prado, Madryt