uniwersytet w Oksfordzie

uniwersytet w Oksfordzie, Uniwersytet Oksfordzki, University of Oxford ,

najstarszy w Wielkiej Brytanii i jeden z najstarszych uniwersytetów na świecie.

Nawiązuje tradycjami do działających w Oksfordzie od pocz. XII w. szkół klasztornych. W 1167–68 król Henryk II Plantagenet odwołał do Anglii studentów nacji ang., którzy popadli w konflikt z władzami miejskimi i otrzymali zakaz wstępu na Uniwersytet Paryski; zaprosił ich do Oksfordu i 1170 obdarzył mistrzów i studentów oksfordzkich dużymi przywilejami, w wyniku czego miejscowe szkoły klasztorne przekształciły się w studium generale; formalnie podlegało ono biskupowi Lincolnu, a faktycznie mistrzowie Uniwersytetu w Oksfordzie sami wybierali kanclerza, który stał się urzędnikiem uczelni, a nie biskupa. W 1208–09 na skutek konfliktu z miastem część scholarów opuściła Oksford i w Cambridge (gdzie istniała również znana szkoła klasztorna) rozpoczęła działalność jako nowe studium generale (Uniwersytet w Cambridge); 1214, 1232 i 1240 pozostali w Oksfordzie scholarzy uzyskali dalsze przywileje, oddając się pod opiekę papiestwu. Początkowo Uniwersytet w Oksfordzie specjalizował się w prawie i medycynie, dopiero za kanclerstwa R. Grosseteste (od 1224/25) powstał tu wydział teol. oraz nastąpił wyraźny zwrot ku naukom przyr. i ścisłym. Od poł. XIII w. Uniwersytet w Oksfordzie cieszył się poparciem papiestwa, które traktowało go jako drugi (po Uniw. Paryskim) gł. ośr. studiów teologicznych. Na Uniwersytecie w Oksfordzie rozwinął się, zapoczątkowany na Uniwersytecie Paryskim, kolegialny model uniw., w którym kolegia (college) stanowią podstawową jednostkę organizacyjną, skupiając profesorów i studentów o podobnych zainteresowaniach. Były one fundacjami, stanowiły nie tylko miejsce zamieszkania i wspólnych posiłków oraz ośr. nauczania i badań, ale także samodzielne kompleksy arch., złożone z wielu budynków, które wynajmowano często szkołom (schools) nie mającym własnych pomieszczeń; kolegia były powiązane ekonomicznie z dzielnicami miasta, w których się znajdowały, oraz sprawowały w nich jurysdykcję. W XIII–XIV w. powstały w Oksfordzie wielkie kolegia wchodzące w skład uniw.: University (zał. 1249, pierwsze samodzielne kolegium Uniwersytetu w Oksfordzie, pierwotnie zajmowało pomieszczenia i halle szkół zakonu franciszkanów), Balliol (zał. 1261–66), Merton (zał. 1263–70), Exeter (zał. 1314–16), Queen’s (zał. 1341), New College (zał. 1379), Lincoln (zał. 1429), All Souls (zał. 1430 na intencję zbawienia dusz Anglików poległych w wojnie stuletniej i przeznaczone tylko dla fellows — członków Uniwersytetu w Oksfordzie ze stopniem akademickim; członkostwo tego kolegium jest współcześnie uważane za najbardziej prestiżowe w bryt. środowisku akademickim), Magdalen (zał. 1448). Później powstawały następne liczne kolegia (m.in. w XIX–XX w. 5 żeńskich). Od XIV w. 2 posłów reprezentuje uniw. w Izbie Gmin. W czasach elżbietańskich (XVI w.) nastąpiła arystokratyzacja Uniwersytetu w Oksfordzie, zaczął on służyć kształceniu elit; studia dawały wykształcenie wyższe ogólne, gł. klas. i prawnicze. Pod względem nauk. najświetniejszy okres rozwoju Uniwersytetu w Oksfordzie przypada na: XII–XIV, XVII i XX w. W XIII–XIV w. środowisko nauk. Oksfordu odegrało ważną rolę w rozwoju nauk mat.-przyr. (R. Grosseteste, R. Bacon i in. przedstawiciele szkoły oksfordzkiej) i stało się jednym z gł. ogniw łączących osiągnięcia myśli średniow. z wiedzą nowoż.; w XIV w. tradycje oksfordzkie z tendencjami typowymi dla Uniw. Paryskiego starał się pogodzić J. Duns Szkot, nauczający w Uniwersytecie w Oksfordzie od 1301. Na gruncie terminizmu rozwijali je zwolennicy W. Ockhama — J. Dumbleton, A. Wodham, T. Buckingham i in.; nominalistyczne i empirycystyczne tradycje szkoły oksfordzkiej przerwała reformacja. W okresie renesansu do rozwoju studiów humanist. (gł. klas.) przyczynili się Erazm z Rotterdamu, który wraz z Th. Morusem doprowadził do reformy Uniwersytetu w Oksfordzie Reformacja (mimo że na Uniwersytecie w Oksfordzie działali J. Wyclef i J. Hus) oraz utworzenie Kościoła anglikańskiego doprowadziły do zawieszenia działalności uniw.; 1571 został on reaktywowany przez parlament za zgodą Elżbiety I. Po rewolucji ang. i wojnie domowej (1640–60), wraz z powstaniem Towarzystwa Królewskiego (1662), Uniwersytet w Oksfordzie zyskał dobre warunki rozwoju; działali tu m.in. E. Halley, R. Hooke i R. Boyle — w dziedzinie nauk ścisłych. Od końca XVII w. Uniwersytet w Oksfordzie cieszył się największym prestiżem w zakresie nauk humanist. (zwł.: literatury, filologii łac. i gr.), teologii, filozofii, historii, prawa i nauk polit.; kształcił elity społ. i polit. kraju oraz wyższych urzędników bryt. administracji państw.; z Uniwersytetem w Oksfordzie jest związana większość osobistości polit. w Wielkiej Brytanii; absolwentami uniw. są m.in.: J. Wesley, kard. T. Wolsey, W. Pitt (st.), G. Canning, R. Peel, W. Gladstone, C. Attlee, H. Macmillan, H. Wilson i M. Thatcher. W teologii anglikańskiej XIX w. dużą rolę odegrał tzw. ruch oksfordzki (J. Newman i in.), dążący do odnowienia Kościoła anglikańskiego na zasadach wczesnochrześc. i dający początek katolicyzującemu anglikanizmowi (Th.S. Eliot, C.S. Lewis). W filozofii na Uniwersytecie w Oksfordzie rozwinął się tzw. idealizm bryt. (T.H. Green, F.H. Bradley i in.), a później w opozycji do niego tzw. oksfordzka szkoła realistów (J.C. Wilson, A. Prochard, W. Ross). Pod względem struktury organizacyjnej Uniwersytet w Oksfordzie pozostał uniw. kolegialnym, jakkolwiek w XIX w. przeprowadzono w nim reorganizację na wzór niem. (łączenie funkcji dydaktycznych z prowadzeniem badań nauk.), rozbudowano podział na wydziały, wprowadzono laboratoria, pracownie, inst. uniwersyteckie, położono większy nacisk na rozwój nauk ścisłych i przyr.; pod koniec XIX w. dopuszczono do studiów kobiety, powstały wówczas kolegia żeńskie. W 2. poł. XX w. nastąpiła zmiana programu studiów; rozwinięto wielostopniowy system nauczania, wprowadzono studia podyplomowe, przyłączono do uniw. wiele centrów i inst. pozauniwersyteckich. W 2003 składał się z 39 colleges, 17 wydziałów, 31 departamentów; zatrudniał 1500 nauczycieli akademickich; kształcił 16,4 tys. studentów.