silikony

silikony

[ang. < łac.],

polimery silikonowe,

syntetyczne materiały polimerowe, których gł. składnikiem są polisiloksany, tj. związki wielkocząsteczkowe o szkielecie siloksanowym zbudowanym, podobnie jak w krzemianach nieorg. (krzemiany), na przemian z atomów tlenu i krzemu –O–Si–O–Si–O–;

do budujących szkielet atomów krzemu są przyłączone (wiązaniem Si–C) grupy org. — alkilowe, arylowe i in.; silikony otrzymuje się gł. z reaktywnych monomerów silikonowych, gł. z chlorosilanów o wzorze ogólnym R_nSiCl_4–n (gdzie n = 1, 2, 3, zaś R — alkil lub aryl), zawierających 2 lub więcej atomów chloru, z których w wyniku hydrolizy powstają nietrwałe silanole, natychmiast ulegające polikondensacji (krzemoorganiczne związki). W zależności od użytego monomeru i warunków reakcji silikony mogą mieć budowę liniową, cykliczną, rozgałęzioną lub usieciowaną. Właściwości fizykochemiczne i użytkowe silikonów zależą od ich budowy oraz masy cząsteczkowej, jednak wiele właściwości jest wspólnych dla większości silikonów, np.: odporność cieplna do temp. 250°C (w atmosferze beztlenowej do 500°C), mrozoodporność do –50°C (w niektórych przypadkach do –115°C), doskonałe właściwości elektroizolacyjne w podwyższonej temperaturze, przy wielkiej częstotliwości prądu i dużej wilgotności otoczenia, stałość właściwości w szerokim zakresie temperatury, odporność chem., hydrofobowość, właściwości antyadhezyjne i smarne. Silikony są produkowane w postaci olejów, kauczuków, żywic. Oleje silikonowe są zwykle mieszaniną liniowych i cyklicznych polisiloksanów o stosunkowo małej masie cząsteczkowej; są stosowane jako ciecze dielektr. i hydrauliczne, czynniki grzejno-chłodzące, jako składniki smarów, kompozycji zapobiegających pienieniu oraz kompozycji hydrofobizujących i in. Kauczuki silikonowe są zbud. gł. z liniowych polidimetylosiloksanów o dużej masie cząsteczkowej, które w wyniku słabego sieciowania uzyskują właściwości elastomerów; są stosowane do izolacji maszyn, kabli i innych urządzeń elektr. i elektronicznych, uszczelniania aparatury chem., do wyrobu form do odlewów, na protezy wewn. i instrumenty medyczne. Żywice silikonowe są to termoutwardzalne polisiloksany silnie usieciowane, o dużej masie cząsteczkowej; stosuje się je m.in. jako żywice lakiernicze, tłoczywa oraz w postaci wodnych emulsji i roztworów do izolacji urządzeń elektr. i elektronicznych, ochrony powierzchni metali przed korozją, produkcji laminatów elektroizolacyjnych oraz konstrukcyjnych, wytwarzania powłok antyadhezyjnych.

Wprowadzono nowe generacje s. o zdolności do sieciowania pod wpływem wilgoci; są one szeroko stosowane w budownictwie i przemyśle; w końcu XX w. oprac. także tworzywa hybrydowe, np. kopolimery silikonowo-org.; s. mogą być uważane za prekursory materiałów ceramicznych — można z nich przez pirolizę otrzymać nowoczesne materiały ceramiczne.