pantomima
rodzaj widowiska teatralnego, w którym dominuje ekspresja ciała mima;
[gr. pantómimos ‘naśladujący wszystko’],
pantomima
Encyklopedia PWN
pantomima nie zrodziła się jako sztuka samodzielna, jej elementy tkwiły w tańcu i teatrze dramatycznym; znaczny rozkwit pantomimy nastąpił w starożytnym Rzymie okresu cesarstwa, gdzie dominującym gatunkiem sztuki widowiskowej był mim (przejęty z Grecji), a następnie pantomim, inspirowany w znacznym stopniu tragedią. Głównym źródłem pantomimy nowożytnej stała się commedia dell’arte, w której gest i mimika dominowały nad słowem, dzięki czemu wystawiana za granicą, była zrozumiała dla obcej widowni, nieznającej języka dialogów. We Francji w 2. połowie XVIII w. paryskie teatry jarmarczne, które przejęły konwencję commedia dell’arte, w wyniku zakazu używania słowa w teatrze niemającym licencji, usunęły je ze swych przedstawień; tak powstało nieme widowisko zwane la pièce par écriteaux (treść tłumaczyły napisy na tabliczkach umieszczonych na scenie); w 2. połowie XIX w. w Théâtre des Funambules w Paryżu, w którym występował słynny mim J.G. Deburau, niemy odtwórca Pierrota, prezentowano głównie pantomimę akrobatyczną, uzupełnianą tańcem, odwołującą się jednak do słownych skojarzeń (śpiew, dialogowe komentarze). Rozwijająca się na przestrzeni wieków sztuka pantomimy była zawsze związana, w różnym stopniu, z tekstem literackim; o jej autonomiczności można mówić dopiero od chwili wystąpienia É. Decroux — twórcy tzw. mimu czystego; jego uczeń M. Marceau, stworzył własny typ pantomimy, dołączył dekoracje, kostiumy, rekwizyty, podjął próbę stworzenia mimodramu. Na przełomie XIX i XX w. pantomima przeniknęła do kabaretu i music-hallu, a na początku XX w. wielu wybitnych ludzi teatru zainteresowało się nią jako jednym ze środków jego odnowy.
We współczesnej pantomimie można wyróżnić 2 jej typy: 1) solowy występ mima, który wyrażając myśli, pojęcia, zjawiska, gra wyłącznie ruchem ciała i mimiką, utożsamia się nie tylko z odtwarzaną postacią, lecz również identyfikuje z elementami otaczającego go świata; 2) rozwinięta dramaturgicznie inscenizacja pantomimy, w której występuje zespół mimów, a towarzyszą mu: oprawa muzyczna, dekoracja, rekwizyty, zastosowanie znajduje również kostium. Elementy pantomimy można spotkać w teatrze (np. niektóre inscenizacje J.L. Barraulta), filmie (głównie z okresu filmu niemego), cyrku (sztuka klownów) i piosence. W Polsce wysoki poziom artystyczny osiągnęły Wrocławski Teatr Pantomimy, prowadzony przez H. Tomaszewskiego, oraz Olsztyńska Pantomima Głuchych.
