ozonosfera
warstwa atmosfery ziemskiej o podwyższonej zawartości ozonu; znajduje się w stratosferze na wys. 15–50 km z maksimum koncentracji ozonu na wys. 20–30 km;
[gr.],
warstwa ozonowa,
ozonosfera
Encyklopedia PWN
zawiera ok. 90% ozonu atmosferycznego; maksymalna koncentracja ozonu występuje średnio na wys. 23 km. Ozon zawarty w ozonosferze powstaje z tlenu w wyniku reakcji fotochemicznych zachodzących pod wpływem nadfioletowego promieniowania słonecznego (o dł. mniejszej od 200 nm); jednocześnie wskutek pochłaniania przez ozon bardziej długofalowego promieniowania słonecznego zachodzi proces odwrotny — przemiana ozonu w tlen. Bardzo silne pochłanianie przez ozon promieniowania słonecznego powoduje wzrost temperatury, co jest źródłem energii niezbędnej do podtrzymywania cyrkulacji powietrza w górnej stratosferze i mezosferze. Ozonosfera pochłania całkowicie promieniowanie nadfioletowe o dł. fali 200–300 nm, bardzo szkodliwe dla organizmów żywych.
Pomiarów całkowitej zawartości ozonu i jego pionowego rozkładu w atmosferze dokonuje się metodami optycznymi (głównie za pomocą spektrofotometru Dobsona), chemicznymi i in., z powierzchni Ziemi oraz z samolotów, sond, satelitów itp. Pomiary te wykazują systematyczny spadek całkowitej zawartości ozonu w atmosferze w okresie ostatnich kilkunastu lat (od końca lat 70. XX w.); jest to tzw. dziura ozonowa; największy spadek, powiększający się z roku na rok, obserwuje się na półkuli południowej, w rejonie bieguna południowego (nad Antarktydą) w okresie wczesnowiosennym (przełom września i października); na półkuli północnej największe spadki zawartości ozonu występują w średnich szerokościach geograficznych (w Polsce w I 1992 na stacji w Belsku Dużym spadek ten osiągnął 22% w porównaniu ze średnią 29-letnią dla tego miejsca).
Dotychczasowe wyniki badań nie pozwalają na jednoznaczne określenie przyczyn zmniejszania się koncentracji ozonu w atmosferze ziemskiej. Wiele danych przemawia jednak za tym, że główną przyczyną są substancje przedostające się do atmosfery w wyniku gospodarczej działalności człowieka, zwłaszcza freony i halony (produkowane na skalę przemysłową i stosowane jako składniki aerozoli, czynniki chłodnicze i in.), a także tlenki azotu (powstające w wyniku spalania paliw przez silniki samolotów i rakiet oraz podczas wybuchów jądrowych); substancje te w pewnych warunkach powodują łańcuchowy proces rozpadu ozonu.
