osoba
 
Encyklopedia PWN
osoba,
filoz. jednostkowy byt rozumny, zdolny do podejmowania wyborów i ponoszenia za nie odpowiedzialności;
w filoz. określeniu osoby ukształtowały się współcześnie 2 nurty: substancjalistyczny i relacjonistyczny. W nurcie substancjalistycznym szuka się wewn. przyczyn danego bytu (jego zasad konstytutywnych) powodujących, że jest on osobą; przedstawiciele tego nurtu (É. Gilson, J. Maritain, M.A. Krąpiec, M. Gogacz) zwykle odwołują się do pochodzącej od Boecjusza klas. definicji osoby jako jednostkowej substancji o rozumnej naturze; Gogacz precyzuje to określenie, odwołując się do egzystencjalnej metafizyki św. Tomasza z Akwinu (osoba to byt jednostkowy o intelektualnej istocie, realnej dzięki aktowi istnienia); określenie osoba stosują do człowieka, Boga i anioła; odróżniają samą osobę od jej relacji (m.in. od poznania i miłości) oraz od zinterioryzowanej przez nią kultury, nazywanej osobowością. W nurcie relacjonistycznym określa się osobę przez wskazanie jej więzi, działań i przejawów; przedstawiciele tego nurtu określają człowieka jako osobę ze względu na jego relację z Bogiem (K. Rahner), z Ty (M. Buber), z sobą przez własne przeżycia (K. Jaspers), z sobą przez świadomość wolności (J.P. Sartre), z całością (P. Teilhard de Chardin); osobę jako człowieka przejawiającego świadomość i działanie rozważa się jako podmiot moralności (K. Wojtyła), a jako członka wspólnot przeciwstawia się wyobcowanej jednostce (E. Mounier); temat osoby wiąże się tu gł. lub wyłącznie z rozważaniami o człowieku, oraz zamiennie stosuje się terminy osoba i osobowość. W teologii chrześc. filoz. koncepcja osoby służy do wyjaśniania tajemnicy Boga w Trójcy jedynego (Trójca Święta) oraz jedności Chrystusa jako Boga-człowieka (wcielenie); określenia osoby używa się także w teol. rozważaniach o Kościele jako wspólnocie osób oraz o religii jako zespole relacji osobowych.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia