ironia

ironia

[łac. < gr. eirōneía ‘udawana niewiedza’],

filoz.:

1) sprzeczność między dosłownym znaczeniem wypowiedzi — pozorną akceptacją jakiegoś poglądu, a jej istotnym sensem — świadomie ukrytą negacją;

2) kategoria estetyczna ukształtowana w kulturze staroż. Grecji (np. i. sokratyczna, i. tragiczna), występująca w różnych funkcjach (satyr., jako forma dowcipu, element stylizacji parodystycznej, drwina); szeroki sens — samodzielnej kategorii estetycznej — nadali jej romantycy (zwłaszcza F. Schlegel); tzw. ironia romantyczna określała koncepcję postawy twórcy wobec świata, wyrażającą się w przekonaniu o dominacji fantazji twórczej, pojmowaniu aktu twórczego jako gry, w której zacieranie granicy między rzeczywistością a fikcją łączy się z poczuciem supremacji twórcy wobec dzieła; znalazła wyraz m.in. w twórczości: A. de Musseta, H. Heinego, J. Słowackiego, C. Norwida.

3) wypracowana przez Sokratesa metoda dochodzenia do prawdy.