ciąży przerywanie, pot. aborcja, sztuczne poronienie,
med.:
ciąży przerywanie
Encyklopedia PWN
1) terminy używane na określenie ukończenia ciąży w okresie, gdy płód nie osiągnął jeszcze zdolności do życia pozamacicznego. Przerywanie ciąży może być dokonane technikami instrumentalnymi, farmakologicznie lub operacyjnie. Metody instrumentalne to aspiracja zawartości jamy macicy lub rozszerzenie kanału szyjki macicy i opróżnienie jamy przez wyłyżeczkowanie jej zawartości (zabieg taki w Polsce jest powszechnie nazywany skrobanką). Metody farmakologiczne polegają na podaniu ciężarnej środków prowadzących do obumarcia ciąży lub wywołujących silne skurcze macicy, co doprowadza do wydalenia jej zawartości. Zabieg operacyjny, przypominający cesarskie cięcie, jest wykonywany w wyjątkowych sytuacjach w 2. trymestrze ciąży. Przerywanie ciąży wiąże się z możliwością wystąpienia powikłań — krwawienia, przebicia macicy w trakcie zabiegu, zapalenia macicy i przydatków, a w konsekwencji tego — niedrożności jajowodów i niepłodności, oraz często obserwowanych konsekwencji psychicznych.
2) prawo W prawie karnym przerywanie ciąży jest uznane za przestępstwo (z wyjątkiem Chin), jednak dopuszcza się je w wyraźnie określonych prawem warunkach (z wyjątkiem Irlandii). W świecie dominuje obecnie tendencja do liberalizacji ustawodawstwa karnego dotyczącego tego zjawiska; najwcześniej pojawiła się ona w państwach Europy Wschodniej i Środkowej — w 2. poł. lat 50.; w państwach Europy Zachodniej i USA — w połowie lat 70. (np. W. Brytania 1967, kraje skand. 1970–74, USA 1973, Austria 1974, Francja 1975, RFN 1976, Włochy 1978, Holandia 1981, Turcja 1983, Portugalia 1984, Hiszpania 1985, Belgia 1990). Na przeł. lat 60. i 70. w niektórych krajach Europy Wschodniej i Środkowej ponownie ograniczono dopuszczalność przerywania ciąży; do liberalizacji przepisów powrócono w okresie przemian ustrojowych (Czechosłowacja 1986, Rumunia 1989, Bułgaria 1990, Węgry 1992). Znane są 2 gł. modele regulacji prawnej warunków dopuszczalności przerywania ciąży: 1) model wskazań, który zakłada, że płód w każdym stadium ciąży jest uznawany za samoistne dobro podlegające ochronie prawnej, zgoda lub żądanie kobiety ciężarnej nie jest więc wystarczającą przesłanką do pozbawienia go tej ochrony; dla legalności zabiegu jest konieczne stwierdzenie istnienia ważnego dla przerywania ciąży powodu (wskazania), który może mieć charakter med., embriopatologiczny, prawny lub społ.; 2) tzw. model terminowy lub przerywanie ciąży na żądanie, w którym traktuje się płód we wczesnym stadium ciąży (gł. do 10.–12. tygodnia, wyjątki USA — do 22. tygodnia, W. Brytania — do 24. tygodnia) jako część organiczną matki i decyzję co do przerywania ciąży w tym okresie jako należącą do sfery jej prywatności; oba modele bywają łączone. W Polsce 1956–93 faktycznie obowiązywał (w odniesieniu do pierwszych 12 tygodni ciąży) model zabiegów na żądanie (ich roczną liczbę szacowano w latach 70. i 80. na 250–800 tys.); przestępstwem było przerywanie ciąży wbrew woli kobiety albo dokonane wbrew przepisom ustawy z 1956; zasadą było, że przestępstwa nie popełnia nigdy kobieta, której ciąża uległa przerwaniu; ustawowe ograniczenia możliwości przerywania ciąży wprowadziła ustawa z 1993 O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży; ustawa 1996 zmieniła ustawę z 1993, dopuszczając ponownie przerywanie ciąży, gdy kobieta znajdowała się w ciężkich warunkach życiowych lub trudnej sytuacji osobistej, pod warunkiem odbycia konsultacji oraz po upływie 3-dniowego czasu do namysłu; 1997 Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za sprzeczny z Konstytucją RP i pozbawił go mocy prawnej. Obecnie przerywanie ciąży jest dopuszczalne, gdy lekarz, inny niż wykonujący zabieg przerywania ciąży, stwierdzi, że ciąża stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia kobiety ciężarnej, badania prenatalne lub inne przesłanki med. wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu lub prokurator stwierdzi, że zachodzi podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku przestępstwa; w przypadku wskazań terapeutycznych i embriopatologicznych warunkiem legalności jest przeprowadzenie przerywania ciąży w szpitalu; przerywanie ciąży ze względów prawnych jest dopuszczalne, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni, a ze względów embriopatologicznych do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem matki; poza tymi przpadkami przerywanie ciąży jest traktowane jako przestępstwo, karane surowiej, gdy zostało dokonane wbrew woli kobiety ciężarnej lub po osiągnięciu przez płód zdolności do życia poza organizmem matki; kobieta, której ciąża uległa przerwaniu nie ponosi odpowiedzialności za przestępstwo związane z przerywaniem ciąży.
3) We współcz. bioetyce przerywanie ciąży jest jedną z najważniejszych kwestii spornych, której przedmiotem jest człowieczeństwo płodu. Istnieją 3 stanowiska w tej sprawie: przeciwne przerywaniu ciąży, oparte na przeświadczeniu, że płód jest istotą ludzką i dlatego przerywanie ciąży oznacza zabójstwo; przyzwalające na przerywanie ciąży, co wynika z przekonania, że płód stanowi wyłącznie część ciała kobiety i nie jest człowiekiem; pośrednie, głoszące, iż płód dopiero od momentu nabycia określonej cechy staje się człowiekiem. Ustalenie, od kiedy ma się do czynienia z istotą ludzką zależy od przyjętych kryteriów człowieczeństwa; występują kryteria genetyczne i rozwojowe. Stanowisko przeciwne przerywaniu ciąży jest związane z kryterium genetycznym, za cechę decydującą o człowieczeństwie uznaje ono niepowtarzalny kod genetyczny, który posiada każda istota ludzka od momentu poczęcia; jest to zarazem tradycyjne stanowisko Kościoła katol., który zakaz przerywania ciąży uważa za oczywisty wniosek z przykazania „nie zabijaj”; obrońcy pozostałych stanowisk powołują się na kryteria rozwojowe, zgodnie z którymi człowieczeństwo płodu pojawia się dopiero w pewnym momencie jego rozwoju, np. wraz z implantacją, aktywnością bioelektr. mózgu, zdolnością płodu do samodzielnego istnienia lub animacją, czyli uduchowieniem płodu ludzkiego — połączeniem pierwiastka duchowego (duszy) z pierwiastkiem materialnym (ciałem). Przedmiotem sporu jest także konflikt między interesami płodu pojmowanego jako przyszły człowiek a interesami kobiety i społeczeństwa.
