Vasari Giorgio
 
Encyklopedia PWN
Vasari
[wazạri]
Giorgio Wymowa, ur. 30 VII 1511, Arezzo, zm. 27 VI 1574, Florencja,
włoski malarz, rysownik, architekt i historiograf sztuki.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 30 VII 1511 w Arezzo.
Przedstawiciel manieryzmu; autor słynnych Żywotów najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów. Od 1524 mieszkał we Florencji, uczył się w warsztacie Andrei del Sarto i Baccia Bandinelliego, zdobywając także wszechstronne wykształcenie humanistyczne. Od 1531 pracował dla kardynała Ippolita de’ Medici; po 1537 podróżował. W 1542–46 pracował w Rzymie dla kardynała Aleksandra Farnese (freski w Sala di Cento Giorni — Sala Stu Dni, nazwa wzięła się stąd, że Vasari wykonał malowidła przedstawiające pontyfikat papieża Pawła III w sto dni — w Palazzo della Cancelleria). Po powrocie do Florencji, od 1554 do końca życia pozostawał w służbie Medicich. Zmarł 27 VI 1574 we Florencji.
Działalność artystyczna
Jako malarz nie zostawił po sobie wyróżniających się dzieł. Wykonał freski w Salone del Cinquecento (1563–71), sławiące czyny Cosima I de Medici (Powrót Wielkiego Księcia Cosima I do Florencji; Zdobycie Pizy i Sieny) oraz projekt dekoracji studiolo Francesca I de Medici (1567) w Palazzo Vecchio we Florencji. W 1571 ozdobił freskami Sala Regia na Watykanie. Wspólnie z Federicem Zuccarim udekorował też freskami sklepienie kopuły katedry we Florencji (1572–79). Malował sceny religijne (Złożenie do grobu, dla kamedułów w Camaldoli, Pokłon trzech króli 1566–67 i Sąd ostateczny 1569 — kościół w zespole klasztornym Santa Croce w Bosco Marengo), mitologiczne (Kuźnia Wulkana 1568 — Galleria degli Uffizi, Florencja), historyczne (Bitwa pod Lepanto 1672 i Rzeź hugenotów w noc św. Bartłomieja 1572–73 — Sala Regia, Watykan), portrety (Portret Lorenzo il Magnifico 1534, Autoportret — oba w Galleria degli Uffizi). Był świetnym rysownikiem, a także kolekcjonerem rysunków. Zajmował się też rzeźbą (pomnik nagrobny Michała Anioła w kościele Santa Croce we Florencji, 1570). Dał się poznać jako wybitny architekt. Wybudował własny dom w Arezzo, zdobiąc go freskami (1541, obecnie muzeum Vasariego). Uczestniczył wraz z Vignolą i Bartolomeem Ammanatim w opracowaniu projektu Villa di Papa Giulio w Rzymie (1551–55). Na zlecenie Cosima I de Medici wzniósł gmach Uffizi (1560–80, ukończony przez Bernarda Buontalentiego), arcydzieło architektoniczne manieryzmu. Wybudował też tzw. Corridoio vasariano (1564), łączący Uffizi z Palazzo Pitti oraz Pałac Kawalerów św. Stefana w Pizie.
Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów
Najważniejszym dziełem Vasariego pozostają jednak Żywoty… (Vite de’ piú eccellenti architetti, pittori, et scultori italiani 1550, wydanie polskie 1989), zawierające biografie artystów włoskich od Cimabuego, pisanie których rozpoczął 1544 lub 1545. W drugiej edycji (1568), dość istotnie zmienionej, umieścił również biografie artystów żyjących i własną. Vasari korzystał z powszechnych w Italii tradycji histograficznych, m.in. prac Giovanniego Villaniego. W warstwie literackiej wzorował się na antycznej sztuce pisania biografii (topos) i opisu wytworów malarstwa i rzeźby (ekphrasis). Vasari stworzył teorię florenckocentrycznych dziejów sztuki włoskiej, która rozwijając się od czasów Giotta, punkt szczytowy osiągnęła w twórczości Michała Anioła. Żywoty… stały się wzorem dla biografii artystycznej w XVII w. (Joachim von Sandrart, Karel van Mander, żywotopisarze włoscy). Pomimo rangi jaką Żywoty… zajęły w historii sztuki, należy do dzieła podchodzić z krytycyzmem, chociażby w odniesieniu do niektórych faktów historycznych.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Florencja, Palazzo Vecchio — Gabinet Francesco I de Medici, 1570–75fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia