Thatcher Margaret Hilda
 
Encyklopedia PWN
Thatcher
[ŧạ̈czər]
Margaret Hilda Wymowa, baronessa Thatcher of Keskeven (od 1992), ur. 13 X 1925, Grantham (hrab. Lincolnshire), zm. 8 IV 2013, Londyn,
polityk brytyjska, premier Wielkiej Brytanii.
Cytat
Kalendarium
Urodziła się 13 X 1925 w Grantham (hrabstwo Lincolnshire). Z wykształcenia jest chemikiem i prawnikiem. Od czasu studiów na uniwersytecie w Oksfordzie związana z Partią Konserwatywną. W latach 1959–92 była posłanką do Izby Gmin, 1970–74 — ministrem oświaty i nauki.
Na czele Partii Konserwatywnej i państwa
W 1975–90 była przywódczyną Partii Konserwatywnej i 1979–90 premierem Wielkiej Brytanii (pierwsza kobieta na obu stanowiskach); objęła funkcję szefa rządu w sytuacji kryzysu gospodarczego i społecznego w państwie. Prowadziła neoliberalną politykę ekonomiczną, inspirowaną m.in. myślą monetaryzmu, popularnie określoną z czasem jako thatcheryzm; podkreślała rolę rynku i indywidualnej przedsiębiorczości dla funkcjonowania gospodarki i państwa, dążyła do ograniczenia interwencjonizmu oraz zwiększenia znaczenia sektora prywatnego jako podstawy gospodarki; kładła nacisk na wolność działań jednostki, a jednocześnie na konieczność wzmocnienia przestrzegania prawa. Jej rząd zmniejszył zakres kontroli państwa wobec rynku finansowego, stopniowo obniżał stawki podatku dochodowego, ograniczał wydatki państwa na cele socjalne, tworzył zachęty dla podejmowania prywatnej działalności gospodarczej; ograniczył uprawnienia związków zawodowych i narzucał im przestrzeganie prawa, a 1984–85 przeciwstawił się strajkowi górników. Wprowadzał program prywatyzacji, który miał służyć usprawnieniu gospodarki; ponadto sprzedaż akcji przedsiębiorstw państwowych i tworzenie zachęt dla wykupu domów komunalnych przez lokatorów miały rozszerzać dystrybucję majątku i tworzyć społeczeństwo właścicieli. W ciągu kilku lat działania rządy Thatcher doprowadziły do zdławienia inflacji, ożywienia gospodarczego i zapoczątkowania restrukturyzacji gospodarki, a jednocześnie do silnego wzrostu bezrobocia, które dotknęło zwłaszcza obszary tradycyjnego przemysłu. W końcu lat 80. Thatcher zapoczątkowała wprowadzanie reform o charakterze wolnorynkowym w oświacie i państwowej służbie zdrowia.
Polityka europejska i jej znaczenie
Wobec niejednoznacznych efektów jej polityki wewnętrznej, kolejne zwycięstwa wyborcze (1983 i 1987) zawdzięczała też rozbiciu opozycji, specyfice brytyjskiego systemu wyborczego (konserwatyści zdobywali 42–44% głosów, co dawało im 54–61% miejsc w Izbie Gmin) i energicznej polityce zagranicznej. W 1982 odpowiedziała zbrojnie (i z sukcesem) na atak Argentyny na Falklandy (wojna o Falklandy); ożywiła bliską współpracę z USA (tzw. stosunki specjalne), podkreślała rolę NATO i wagę istnienia brytyjskich sił nuklearnych. W ramach EWG poparła tworzenie jednolitego rynku wewnętrznego, ale była przeciwna ściślejszej integracji (unii gospodarczej i walutowej) i federalizacji Wspólnoty. Jej polityka europejska, a w kraju wprowadzenie 1990 — mimo oporu społecznego — nowych zasad podatku komunalnego (tzw. pogłówne), a także autokratyczny sposób rządzenia budziły rosnącą opozycję wewnątrzpartyjną. W 1990 ustąpiła z urzędu. W 1992 została członkiem Izby Lordów, gdzie występowała przeciw ratyfikacji Traktatu o Unii Europejskiej.
Zdecydowana i energiczna, władcza i nie licząca się z krytyką i sprzeciwem (zwana Żelazną Damą), w ogólnym rachunku 11 lat rządów wzmocniła międzynarodowe znaczenie Wielkiej Brytanii i jej gospodarkę, chociaż ceną stało się wysokie bezrobocie i ograniczenie socjalnych funkcji państwa.
Opublikowała m.in. wspomnienia Lata na Downing Street (1993, wydanie polskie 1996) i The Path to Power (1995) oraz Statecraft: Strategies for a Changing World (2002).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia