Słowacki Juliusz, Fantazy

Słowacki Juliusz, Fantazy

(Ok. 1844, opublikowany 1866 pt. Natrętni), dramat w pięciu aktach wierszem Juliusza Słowackiego, najwybitniejsza polska komedia postromantyczna, ukazująca podstawowy konflikt wieku kapitalizacji; starcie między egoizmem i altruizmem. Poeta dostrzegłszy dylematy moralne doby międzypowstaniowej, osnuł akcję komedii wokół planowanego małżeństwa córki hrabiego Respekta — Diany z hrabią Fantazym Dafnickim. Mariaż ma zapobiec bankructwu zadłużonych na pół miliona rubli rodziców Diany, która tymczasem wzdycha do ubogiego Jana. Znudzony arystokrata hrabia Fantazy poszukuje w małżeństwie przystani po swych światowych przygodach. Ziszczeniu tych zamiarów próbuje zapobiec sentymentalna Idalia, niegdyś adorowana przez Fantazego. Intryga obfituje w komplikacje, jak w popularnym romansie, ale konfrontacja prawdy uczuć i romantycznej pozy tchnie autentyzmem. Na koniec zwycięża prawdziwa miłość i poświęcenie. Stary major, przyjaciel Jana, popełnia samobójstwo, aby przeciąć spór honorowy, obdarzając półmilionem młodych zakochanych — Jana i Dianę. Obmyślane wcześniej starannie samobójstwo romantycznych marzycieli, Fantazego i Idalii, okazuje się zwykłym błazeństwem. Słowacki przedstawia w Fantazym typowy konflikt komedii mieszczańskiej: walkę o posag i targi małżeńskie. Rozwiązuje jednak przeciwieństwa inaczej niż komediopisarze pozytywiści — za pomocą romantycznego gestu (samobójstwo Majora jako ofiara, dająca impuls duchowemu odrodzeniu człowieka), odsłaniając zarazem jałowość powierzchownego życia towarzyskiego salonu. Tytułowy bohater pod wrażeniem ofiary Majora odrzuca sztuczny świat czułostkowej literatury.

Tomasz Miłkowski

Słowacki Juliusz, Fantazy, reż. H. Szletyński, 1954 — Teatr im. J. Słowackiego