Słowacki Juliusz, Balladyna

Słowacki Juliusz, Balladyna. Tragedia w 5 aktach

Dramat J. Słowackiego, powstały w Szwajcarii 1834, wydany w Paryżu 1839, wystawiony we Lwowie 7 III 1862. W akcji utworu, rozgrywającej się „za czasów bajecznych koło jeziora Gopła”, splatają się dwa wątki: jeden to dzieje nieznanego historykom króla Popiela III, pozbawionego władzy przez okrutnego uzurpatora, związane z koroną-talizmanem, symbolem trwałości i dobrobytu państwa oraz szczęścia poddanych, drugi — losy pragnącego przywrócić mu tron szlachetnego „pana zamku” Kirkora, jego małżeństwa, w wyniku malinowego turnieju (motyw z Malin A. Chodźki), z chłopką Balladyną, która zabiła prawdziwą zwyciężczynię: młodszą siostrę (Alinę). W wątek polityczny i osobiste perypetie bohaterów ingerują osoby fantastyczne: królowa Gopła — nimfa Goplana, oraz jej służki, Chochlik i Skierka, co doprowadza do krótkotrwałego panowania eks-kochanka Balladyny, Grabca, syna zakrystiana (motyw komedii mięsopustnej P. Baryki Z chłopa król); władzę królewską zdobywa w końcu gwałtem i podbojem Balladyna, wymordowawszy większość przeciwników swoich zamiarów lub świadków prostego pochodzenia i zbrodniczej przeszłości, a także zaparłszy się własnej matki, Wdowy; podczas rozpatrywania tego przestępstwa (jako popełnionego przez nieznaną zbrodniarkę) przez trybunał królewski w dniu koronacji królowa ginie, rażona gromem sprawiedliwości. Badacze literatury rozumieli i wyjaśniali Balladynę różnie. Jedni, wydobywając tradycyjne wątki literackie (zwłaszcza Szekspirowskie), ludowe lub baśniowe, dopatrywali się w utworze, próby tworzenia kroniki bajecznych dziejów Polski; inni nacisk kładli na psychologię kobiety zbrodniarki, na dzieje górującej nad otoczeniem jednostki; zastanawiano się nad polityczną wymową dramatu, doszukując się w nim myśli o istocie władzy, o zygzakach gwałtownych przewrotów dziejowych. Bogactwo problematyki, kunsztowna rozmaitość wiersza, niezwykłe w wyrazie postaci dramatu sprawiają, że Balladyna jest jednym z najoryginalniejszych dzieł wczesnego okresu twórczości Słowackiego.