Sikorski Władysław Eugeniusz
 
Encyklopedia PWN
Sikorski Władysław Eugeniusz, ur. 20 V 1881, Tuszów Narodowy k. Mielca, zm. 4 VII 1943, Gibraltar,
polityk, generał, premier rządu RP na uchodźstwie.
Kalendarium
Urodził się 20 V 1881 w Tuszowie Narodowm koło Mielca. W 1908 ukończył Szkołę Politechniczną we Lwowie, następnie był urzędnikiem w Namiestnictwie tamże. Podczas studiów działacz Towarzystwa Szkoły Ludowej. Z wykształcenia był inżynierem budownictwa wodnego. W 1908 był współorganizatorem i członkiem władz Związku Walki Czynnej, organizatorem (1910) we wschodniej Galicji Związku Strzeleckiego; 1911 — założycielem Polskiego Stronnictwa Postępowego; od 1912 członek władz Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, gdzie zajmował się sprawami wojskowymi. Po wybuchu I wojny światowej, od 1914 szef departamentu wojskowej sekcji zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego w Krakowie (później obejmującego całą Galicję).
I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka
W okresie przed wojną i w pierwszych latach wojny należał do bliskich współpracowników J. Piłsudskiego, m.in. przy rozbudowie, dowodzonego przez Piłsudskiego, 1. pułku legionów, tworzeniu Polskiej Organizacji Narodowej. Jego przekonanie (w którym pozostawał do 1918) o oparciu sprawy polskiej na Austro-Węgrach oraz o niezbędności rozbudowy własnych sił zbrojnych jako wariancie optymalnym doprowadziło do konfliktu z Piłsudskim i jego zwolennikami, którzy zajmowali w tej sprawie stanowisko elastyczne, uwzględniające zmieniające się położenie sprawy polskiej; pewien wpływ na zaistniały wówczas konflikt miała rywalizacja obu polityków o przywództwo w obozie legionowo-niepodległościowym. W 1916 pułkownik i dowódca 3. pułku piechoty legionów; 1917–18 dowódca Komendy Uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego w Bolechowie. Po wydaniu oświadczenia solidaryzującego się z przejściem części II brygady legionów na stronę rosyjską, II–V 1918 był internowany przez władze austriackie w obozie na Węgrzech. Od 1918 w WP, organizował odsiecz dla Lwowa, dowódca dywizji (1919). Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1919–21 dowódca: dywizji (od 1920 generał), Grupy Poleskiej, od VIII 1920 5. armii, walczącej z dużym powodzeniem na północnym Mazowszu (bitwa nad Wkrą), od 30 VIII dowódca 3. armii walczącej na Wołyniu, Polesiu, a następnie na Wileńszczyźnie; odznaczony Orderem Wojennym Virtuti Militari; 1921–22 szef Sztabu Generalnego.
Działalność międzywojenna
Rzecznik zacieśnienia sojuszu wojskowego polsko-francuskiego (1921); cieszył się popularnością wśród środowisk konserwatywnych i liberalnych oraz części legionistów. Był inicjatorem niejawnej organizacji Honor i Ojczyzna (1921–22), działającej w korpusie oficerskim. Po zabójstwie prezydenta G. Narutowicza, 1922–23 jako premier i minister spraw wewnętrznych doprowadził do uspokojenia atmosfery w kraju. W 1923–24 pełnił funkcję generalnego inspektora piechoty; wysunął projekt ustawy o organizacji najwyższych władz wojskowych uniemożliwiającej powrót Piłsudskiego na stanowisko faktycznego szefa WP, co zaogniło ich wzajemne stosunki; 1924–25 minister spraw wojskowych w gabinecie W. Grabskiego. Od 1925 dowódca Okręgu Korpusu we Lwowie, podczas przewrotu majowego 1926 poparł legalne władze, ale zachował bierną postawę, opowiadając się za szybkim zakończeniem walk; po przejęciu władzy przez obóz piłsudczykowski 1928 usunięty z czynnej służby wojskowej, do 1939 pozostawał w dyspozycji ministra spraw wojskowych; poświęcił się studiom zagadnień wojskowych i pracy pisarskiej. Wobec pozostawania poza czynną służbą wojskową podjął działania na rzecz konsolidacji opozycyjnych wobec rządzącego obozu sił liberalno-demokratycznych. Był współinicjatorem (1936) Frontu Morges oraz utworzenia SP.
Premier rządu RP na uchodźstwie
Podczas kampanii wrześniowej 1939 pozostał bez przydziału, przez Rumunię przedostał się do Francji; od 30 IX 1939 premier i minister spraw wojskowych rządu RP na uchodźstwie (na jego nominację istotny wpływ miało poparcie udzielone przez Francję), dowódca WP we Francji, od 7 XI również naczelny wódz i generalny inspektor sił zbrojnych, twórca PSZ na Zachodzie.
Jako polityk nie dysponował silnym oparciem politycznym, co osłabiało jego pozycję; działania jego otoczenia, mające na celu natychmiastowe rozliczenie osób pełniących funkcje kierownicze do 1939, przyczyniły się do zaostrzenia opozycyjnego stanowiska środowisk piłsudczykowskich; wobec oporu Francji i Wielkiej Brytanii nie udało mu się doprowadzić do uznania ZSRR za agresora. Od VI 1940 w Wielkiej Brytanii; klęska Francji i utrata większości sił zbrojnych osłabiła prestiż Sikorskiego, atakowanego ponadto za złożenie memoriału Brytyjczykom, bez konsultacji z prezydentem, dotyczącego możliwości utworzenia w ZSRR 300-tysięcznej armii polskiej; zwolniony ze stanowiska premiera przez prezydenta (VII 1940); w wyniku interwencji oficerów, przychylnego stanowiska K. Sosnkowskiego, Rady Narodowej RP dymisja została cofnięta. Przekonanie Sikorskiego o potrzebie rozbudowy sił zbrojnych jako głównego czynnika polityki polskiej przyczyniło się do zawarcia 30 VII 1941 polsko-sowieckiego układu oraz podpisania 3 XII 1941, podczas jego wizyty w Moskwie, polsko-sowieckiej deklaracji o rozbudowie Armii Polskiej w ZSRR. Nie brał wówczas pod uwagę możliwości odegrania przez ZSRR w wojnie decydującego znaczenia, dlatego uważał, w przeciwieństwie do swych oponentów, za wystarczające uznanie w układzie za nieważne traktaty sowiecko-niemieckie z 1939; do VI 1942 przeciwnik całkowitej ewakuacji armii polskiej z ZSRR, pod naciskiem brytyjskim i generała W. Andersa oraz w przekonaniu o możliwości utraty armii w obliczu nowej ofensywy niemieckiej zmienił zdanie i zgodził się na ewakuację.
Śmierć w Gibraltarze, główne prace
Podczas powrotu z podróży inspekcyjnej na Bliski Wschód zginął 4 VII 1943 w katastrofie lotniczej w Gibraltarze (okoliczności katastrofy nie zostały w pełni wyjaśnione i do dziś są tematem polemik).
Główne prace: O polską politykę państwową (1923), Nad Wisłą i Wkrą... (1928), będąca podsumowaniem poglądów autora na rolę wojny polsko-bolszewickiej w kształtowaniu się granic Polski; książka ta jest uważana za polemikę z pracą J. Piłsudskiego Rok 1920 (1924); ponadto: Polska i Francja w przeszłości i w dobie współczesnej (1931), Przyszła wojna, jej możliwości i charakter oraz związane z nim zagadnienia obrony kraju (1934) — będąca trafną prognozą charakteru przyszłych działań wojennych.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Brygada Strzelców Karpackich, Naczelny Wódz, gen. W. Sikorski, przyjmuje defiladę Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackichfot. Archiwum Dokumentacji Mechanicznej
Król Jerzy VI i gen. W. Sikorski z wizytą u lotników polskich fot. Archiwum Dokumentacji Mechanicznej
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia