Rilke Rainer (René) Maria
 
Encyklopedia PWN
Rilke Rainer (René) Maria Wymowa, ur. 4 XII 1875, Praga, zm. 29 XII 1926, Valmont k. Montreux (Szwajcaria),
austriacki poeta, prozaik i eseista; wybitny reprezentant liryki symbolistycznej.
Kalendarium
Urodził się 4 XII 1875 w Pradze. Odbył wiele podróży zagranicznych (Francja, Włochy, kraje skandynawskie, Hiszpania, Afryka Północna). W 1902–14 mieszkał w Paryżu, od 1919 — w Szwajcarii, w zamku Muzot, wykupionym dla niego przez przyjaciół. Debiutował w praskim środowisku literackim konwencjonalno-nastrojowym zbiorem Leben und Lieder (1894), w podobnym duchu były utrzymane także następne — Larenopfer (1896) czy Mir zur Feier (1899). Na dojrzałą twórczość Rilkego znaczny wpływ wywarło zetknięcie z L. Tołstojem i jego filozoficzno-religijnymi poglądami w czasie dwukrotnych pobytów poety w Rosji (1899–1900), a także przyjaźń z A. Rodinem (był sekretarzem rzeźbiarza 1905–06; poświęcił mu studium Auguste Rodin 1903, wydanie polskie 1923). Kontakty z artystami oddziałały na kształt plastyczny utworów Rilkego, widoczny m.in. w zbiorze Księga obrazów (1902, wydanie polskie 1927). Pisarz zmarł 29 XII 1926 w Valmont koło Montreux.
Miłość i śmierć w poezji i prozie
Popularność i sukces czytelniczy przyniosła mu melancholijno-sentymentalna opowieść z elementami balladowymi Pieśń o miłości i śmierci korneta Krzysztofa Rilke (1906, wydanie polskie 1919), przedstawiająca rzekomą rycerską przeszłość jego rodu. Czerpiąc z doświadczeń symbolizmu francuskiego i tradycji rodzimej (romantycy, F. Hölderlin), tworzył wyrafinowaną formalnie lirykę, wyrażającą niepokoje egzystencjalne współczesnego człowieka. Dominowała w niej tematyka miłości i śmierci (zbiory: Księga godzin 1905, wydanie polskie 1935, Nowe wiersze, cz. 1–2 1907–08, wydanie polskie 1935, liryczna proza Powiastki o Panu Bogu 1904, wydanie polskie 1925). Do najważniejszych osiągnięć liryki Rilkego należą Elegie duinejskie (1923, wydanie polskie 1930), w których usiłuje za pomocą sztuki przezwyciężyć lęk przed śmiercią, i Sonety do Orfeusza (1923, wydanie polskie 1961), opiewające triumf życia nad śmiercią. Ostatecznie jednak zdaje się dochodzić do wniosku, że śmierć stanowi swoiste dopełnienie życia. W autobiograficznej powieści
Kompozycja utworów
Malte. Pamiętniki Malte-Lauridsa Brigge (1910, wydanie polskie 1927), obrazującej głęboki kryzys wewnętrzny bohatera, sformułował także swoją teorię miłości. Zdaniem Rilkego wrogiem prawdziwego uczucia jest wzajemność. Szczyt prawdziwej miłości osiągnęły tylko kobiety, które straciły wszelką nadzieję na wzajemność, a mimo tego kochały nadal „bezprzedmiotowo”. Malte stanowi próbę zapisu nieuchwytnych stanów duszy ludzkiej i zapowiedź śmiałych eksperymentów w zakresie kompozycji i czasu powieściowego. Zastosowana tu technika luźnego kojarzenia wspomnień, akcja nie licząca się z logiką przyczynowo-skutkową wpłynęły na kształt powieści XX-wiecznej. Swym upartym dążeniem do znalezienia środków wyrazu poetyckiego dla rzeczy najtrudniej uchwytnych, do oddawania intensywności przeżyć środkami najprostszymi, wywarł wpływ na poetów rozmaitych kierunków.
Przekładał m.in. utwory Michała Anioła, P. Valéry’ego, S. Mallarmégo, A. Gide’a i anonimowe Słowo o wyprawie Igora. Dzieła Rainera Marii Rilkego na język polski tłumaczyli m.in.: M. Czabanówna, W. Hulewicz, J. Przyboś, W. Wirpsza, M. Jastrun.
Bibliografia
Poezje wybrane (wybór dwujęzyczny), Kraków 1964;
Odziany światłem, Wrocław 1991;
Sonety do Orfeusza i inne wiersze, Kraków 1994;
Kto mówi o zwycięstwach? Przetrwanie jest wszystkim!, Wrocław 1994;
Sämtliche Werke, t. 1–6, Wiesbaden 1955–66.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia