Reagan Ronald Wilson
 
Encyklopedia PWN
Reagan
[rẹıgən]
Ronald Wilson Wymowa, ur. 6 II 1911, Tampico (stan Illinois), zm. 5 VI 2004, Los Angeles,
polityk amerykański, aktor, prezydent Stanów Zjednoczonych.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 6 II 1911 w Tampico (stan Illinois). Po ukończeniu Eureka College 1932, pracował do 1937 jako radiowy sprawozdawca sportowy. W 1937 przeniósł się do Kalifornii i rozpoczął karierę filmową, grając — do 1964 — w ponad 50 filmach. Współpracował także z telewizją i wielkim biznesem, prowadząc 1954–62 programy reklamowe firmy General Electric (w cyklu General Electric Theatre). W 1947–52 i 1959–60 był przewodniczącym związku zawodowego aktorów.
Kariera polityczna
Początkowo związany z Partią Demokratyczną; bliski poglądom konserwatywnym, od 1962 członek Partii Republikańskiej. W 1967–75 gubernator Kalifornii, stał się najpopularniejszym przedstawicielem skrzydła konserwatywnego w Partii Republikańskiej. Próbował także szczęścia w wyborach prezydenckich 1968, 1972 i 1976. Nie mógł jednak uzyskać nominacji swojej partii. Udało mu się to 1980.
Wybrany na prezydenta
Niski stopień akceptacji społecznej dla ubiegającego się o reelekcję J. Cartera z Partii Demokratycznej, pozwolił Reaganowi dość łatwo pokonać przeciwnika, uzyskując 489 głosów elektorskich wobec 49 głosów oddanych na Cartera. Swoje urzędowanie Reagan rozpoczął 20 I 1981 od dużego sukcesu propagandowego. W rezultacie zakulisowych negocjacji z rządem irańskim, prowadzonych przez sztab wyborczy Reagana jesienią 1980, uzgodniono termin zwolnienia Amerykanów właśnie na dzień inauguracji nowego prezydenta. 30 III 1981 został postrzelony przez zamachowca. Fakt ten oraz szybka rekonwalescencja, przysporzyły mu dużej popularności społecznej. W pierwszym roku urzędowania wprowadził program gospodarczy zw. reagonomiką. Objął on znaczną redukcję podatków przy jednoczesnym zmniejszeniu wydatków rządowych na programy społeczne. Utrzymano jednak zwiększone nakłady na zbrojenia. Podstawą programu stało się także ograniczenie ingerencji rządu w gospodarkę (deregulacja wielu dziedzin usług i wytwórczości objętych dotąd regulacjami federalnymi). Polityka ta przyniosła pozytywne rezultaty, doprowadzając do obniżenia inflacji, bezrobocia i przywrócenia społecznego zaufania do gospodarki.
Polityka zagraniczna
W polityce zagranicznej Reagan stosował ostrą retorykę antykomunistyczną i antyradziecką (1983 określił ZSRR mianem „imperium zła”). Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce XII 1981, podjął politykę sankcji gospodarczych i politycznych wobec Polski i ZSRR. Pomimo tego jego administracja prowadziła rokowania z ZSRR na temat likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu (INF) i START. Po ich załamaniu 1983 formą nacisku na ZSRR stał się program Inicjatywy Obronnej Strategicznej (SDI), zw. popularnie wojnami gwiezdnymi. Swe zdecydowanie w ograniczaniu wpływów radzieckich i lewicowych na Zachodniej Półkuli prezentował bądź manifestacyjnie, używając siły (inwazja Grenady X 1983), bądź w sposób ukryty (minowanie portów nikaraguańskich, poparcie dla oddziałów contras w tym kraju). Powodzenie programu gospodarczego i stanowczość w podejściu do ZSRR i systemu komunistycznego zyskały mu wielką popularność. Wyraziła się ona łatwym zwycięstwem w wyborach prezydenckich 1984.
Druga kadencja
W drugiej kadencji (1985–89) Reagan koncentrował się na sprawach polityki zagranicznej. W 1985 sformułował Doktrynę Reagana, stwierdzając, że Stany Zjednoczone będą udzielać pomocy ruchom antykomunistycznym we wszystkich regionach świata (Afganistan, Angola, Etiopia, Kambodża, Nikaragua). Po dojściu M. Gorbaczowa do władzy w ZSRR III 1985 Reagan zdecydował o podjęciu bezpośredniego dialogu politycznego z przywódcą radzieckim (szczyt w Genewie XI 1985), a następnie o wznowieniu rokowań rozbrojeniowych, które zakończyły się podpisaniem Układu INF w czasie szczytu w Waszyngtonie XII 1987. Prowadził kampanię przeciwko międzynarodowemu terroryzmowi i państwom wspierającym terroryzm. W IV 1986 zdecydował o ataku lotniczym na Libię w odwet za liczne akty terrorystyczne przeprowadzone lub wspierane przez to państwo. Zaufanie (w kraju i za granicą) do Reagana, zostało znacznie osłabione w rezultacie afery Irangate, zw. w USA sprawą Iran-contras. Ujawniona jesienią 1986, dotyczyła kilku ważnych wątków w polityce zagranicznej (stosunek do Iranu i wojny prowadzonej przez ten kraj z Irakiem, międzynarodowego terroryzmu, poparcia dla nikaraguańskich contras) oraz wewnętrznych (mechanizmy funkcjonowania administracji Reagana, w tym zakres bezpośredniej kontroli prezydenta nad ważnymi agendami w rodzaju Narodowej Rady Bezpieczeństwa, złamanie przez administrację prawa uchwalonego przez Kongres o zakazie pomocy militarnej dla nikaraguańskich Contras).
Ocena prezydentury
Śledztwa prowadzone w tej sprawie w latach 1986–87 doprowadziły do osłabienia osobistej pozycji prezydenta (uznano go odpowiedzialnym za brak nadzoru nad podległym sobie aparatem wykonawczym) i międzynarodowej wiarygodności USA (w związku z negocjowaniem z państwami i ugrupowaniami wspierającymi terroryzm). Pomimo tego pod koniec urzędowania pozytywna ocena dokonań prezydenta Reagana przeważała nad jego błędami i ułomnościami. Po zakończeniu zimnej wojny oceny kształtowane w USA były coraz wyższe. Ponadto pewien wpływ na nie miała walka Reagana z chorobą Alzheimera (XI 1994 ogłosił, że na nią cierpi i oficjalnie pożegnał się z Amerykanami). Zmarł 5 VI 2004 w Los Angeles.
Wysokie społeczne oceny osoby i dokonań Reagana wyraziły się m.in. w nazwaniu jego imieniem lotniska w stolicy (były National Airport) oraz 40 innych obiektów w całym kraju.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia