Postępujące ocieplenie klimatu Ziemi. Wpływ działalności człowieka. Prognozy zmian klimatu w XXI wieku

Postępujące ocieplenie klimatu Ziemi. Wpływ działalności człowieka. Prognozy zmian klimatu w XXI wieku

Globalne ocieplenie i związane z nim niekorzystne efekty dla mieszkańców Ziemi są przeważnie, w literaturze geofizycznej, przypisywane niewłaściwej działalności człowieka, a przede wszystkim antropogenicznej części efektu cieplarnianego atmosfery — wzrostowi zawartości dwutlenku węgla, pochodzącego ze spalania węgla i innych paliw. W 1990 na zlecenie Organizacji Narodów Zjednoczonych powstał Międzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC).

Raport IPCC (1990), prognozujący wzrost temperatury powietrza na Ziemi w roku 2030 o 1,5–4,5°C był dość pesymistyczny. Pojawiły się później katastrofalne prognozy o stopieniu w najbliższej przyszłości lodów Antarktydy, Arktyki, a także lodowców wysokogórskich i zatopienie części kontynentów przez wody oceanów.

Kolejny raport IPCC (1993) jest bardziej optymistyczny; prognozowane są przyrosty antropogeniczne temperatury powietrza o 1–3,5°C w roku 2100, po uwzględnieniu rozpraszania promieniowania słonecznego przez cząstki aerozoli siarczanowych, pochodzących z emisji do atmosfery dwutlenku siarki. Wnioski takie wynikają z modeli ogólnej cyrkulacji atmosferycznej — ze scenariuszy 2×CO₂, tj. w przypadku podwojenia przedprzemysłowej koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze. Zgodnie z raportem IPCC z 2021 roku każda z ostatnich czterech dekad była sukcesywnie cieplejsza niż jakakolwiek po 1850 roku. W ciągu dwóch pierwszych dekad XXI wieku pomiary globalnej temperatury wzrosły w porównaniu do tych z lat 1850–1909 o 0,99 °C. W porównaniu z badaniami z II połowy XIX w. widoczny jest wyraźny wzrost temperatury szczególnie nad lądem wynoszący 1,59 °C, nad oceanami różnica ta wynosi 0,88 °C. Zachodzące globalne ocieplenie spowodowało lądowe zmiany biosferyczne: strefy klimatyczne przesunęły się w kierunku biegunów na obu półkulach, a sezon wegetacyjny wydłuża się średnio o dwa dni na dekadę od lat 50. XX wieku na półkuli północnej.

Jerzy Boryczka, Maria Stopa-Boryczka

Aktualizacja: Maciej Żołnierczuk. Stan na 2022 r.

Bibliografia

A. Berger, Milankovitch theory and climate, Reviews of Geophysics, 26, 1988.

J. Boryczka, M. Stopa-Boryczka, B. Kicińska, E. Żmudzka, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, cz. VII: Zmiany wiekowe klimatu Polski, Warszawa 1992.

J. Boryczka, M. Stopa-Boryczka, E. Błażek, J. Skrzypczuk, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, cz. X: Cykliczne zmiany aktywności Słońca i cyrkulacji atmosferycznej w Europie, Warszawa 1997.

J. Boryczka, Zmiany klimatu Ziemi, Warszawa 1998.

J. Boryczka, M. Stopa-Boryczka, E. Błażek, J. Skrzypczuk, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, cz. XI: Tendencje wiekowe klimatu miast w Europie, Warszawa 1998.

J. Boryczka, M. Stopa-Boryczka, E. Błażek, J. Skrzypczuk, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, cz. XII: Ochłodzenia i ocieplenia klimatu miast w Europie, Warszawa 1999.

J. Boryczka, M. Stopa-Boryczka, E. Błażek, J. Skrzypczuk, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, cz. XIV: Prognoza zmian klimatu Warszawy w XXI wieku, Warszawa 2000.

M. I. Budyko, Klimat i życie, Warszawa 1975.

B. Haurwitz, Relation between solar activity and the lower atmosphere, Transactions, American Geophysical Union, 27, 1946.

S.J. Johnsen, W. Dansgaard, H.B. Clausen, C.C. Langway, Jr., Climatic oscillations 1200-2000 A.D., Nature 227, 1970.

N.N. Kimbal, Volcanic eruption and solar radiation intensities, Monthly Weather Review, vol.46, No 8, 1918.

K.J. Kondratiew, G.A. Nikolski, Solar radiation and solar activity, Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, No 96, 1997.

K. Kożuchowski, J. Boryczka, Cykliczne wahania i trendy czasowe zmian poziomu morza w Świnoujściu (1811–1990), Przegląd Geofizyczny, 32, z.1, 1997.

H.H. Lamb, Volcanic dust in the atmosphere; with a chronology and assessment of its meteorological significance. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Series A, 266, 1970.

M. Milanković, Matematiczeskaja klimatologija i astronomiczeskaja tieorija kolebanij klimata, ONTU, Moskwa 1938,

C.I. Sawinow, Najbolszije wielicziny naprażenija sołniecznoj radiacji po nabludieniam w Pawłowske, Izb. AN, ser.6, t.8, No 12, 1913.

Ch.-D. Schönwiese, Klimat i człowiek, Warszawa 1997.

The atmosphere of the planet Earth, 1990, WMO, No 735.

Hasło zaktualizowano (stan na 2022 r.) korzystając z:

Raport IPCC Climate Change 2021 The Physical Science Basis (https://www.ipcc.ch/report/sixth-assessment-report-working-group-i/)