Połtawa, 1709

Połtawa, 1709

Wielka wojna północna lat 1700–1721 uczyniła z Rosji potęgę europejską pierwszej wielkości, wzmocniła Prusy i Hanower, odebrała znaczenie Szwecji i unicestwiła politycznie Rzeczpospolitą. Była okresem zażartej rywalizacji króla szwedzkiego Karola XII i cara rosyjskiego Piotra I Romanowa. Kulminacją działań wojennych stała się wyprawa ukraińska Szweda, pragnącego połączyć się po nieudanej kampanii 1708 roku na Litwie ze swoim sojusznikiem — zbuntowanym wobec Rosji kozackim hetmanem Ukrainy Mazepą. Karol okrążony przez silniejszego przeciwnika podjął śmiały zamiar ataku ku północy na Moskwę. Drogę zagradzała mu rosyjska twierdza nad Worsklą, Połtawa. Oblężenie rozpoczął w kwietniu 1709 roku. Car przybył z odsieczą w czerwcu. Po obu stronach Worskli stało ponad 40 tysięcy Rosjan, siły szwedzkie oblicza się na 27 tysięcy. Główne wojska rosyjskie przekroczyły rzekę na północ od Połtawy i stopniowo zbliżały się do miasta. Ufortyfikowany obóz rozbito o kilka kilometrów od pozycji wroga. O świcie 27 czerwca Szwedzi zaatakowali kawalerię rosyjską stojącą przed fortyfikacjami, napotykając na silny opór. W tym czasie oddzielone zanadto prawe skrzydło Karola, dowodzone przez generała Rossa, zostało zniszczone przez uderzenie Mienszykowa, który w trakcie pościgu zdobył obóz szwedzki. Około 9 rano doszło do zasadniczego starcia głównych sił obu armii. Rosjanie powstrzymali postępy piechoty wroga w centrum i uderzyli z boków jazdą. Pościg za uciekającymi trwał trzy dni. Armia Karola przestała istnieć, a on sam zbiegł na terytorium sąsiedniej Turcji.