Paderewski Ignacy Jan
 
Encyklopedia PWN
Paderewski Ignacy Jan, ur. 18 XI 1860, Kuryłówka (Podole), zm. 29 VI 1941, Nowy Jork,
pianista, kompozytor, polityk, działacz społeczny.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 18 XI 1860 w Kuryłówce (Podole). W 1872–78 uczył się gry na fortepianie u J. Śliwińskiego i J. Janothy, gry na puzonie oraz teorii muzyki u G. Roguskiego w Instytucie Muzycznym Warszawskim, skąd był dwukrotnie wydalany, m.in. za samowolne odbycie 1876 podróży koncertowej po prowincjonalnych miastach północnej Polski i Rosji.
Okres studiów, pracy, koncertów
Po ukończeniu Instytutu (1878) podjął w nim pracę jako nauczyciel fortepianu, rozwijał również działalność koncertową (początkowo w Warszawie i innych miastach polskich, stopniowo w głównych ośrodkach europejskich) i kompozytorską. W 1881 kontynuował w Berlinie studia kompozytorskie u F. Kiela, a 1884 — u H. Urbana. Podczas pobytu w Berlinie nawiązał współpracę z firmą wydawniczą Edition Bote und G. Bock, tam też 1883 zaprezentował się na własnym koncercie kompozytorskim. Dzięki pomocy m.in. H. Modrzejewskiej, z którą 1884 wystąpił w Krakowie, zdobył środki na studia pianistyczne u T. Leszetyckiego w Wiedniu (studiował u niego z przerwami 1884–87). Poparcie Leszetyckiego i jego żony, pianistki A. Jesipowej, wykonawczyni i propagatorki kompozycji Paderewskiego, przyniosło mu 1885 nominację na profesora konserwatorium w Strasburgu. Przyjęty entuzjastycznie występ Paderewskiego w Paryżu 1888 stał się początkiem jego światowej kariery. W 1890 debiutował w Londynie (jeszcze wtedy chłodno przyjęty przez G.B. Shawa), 1891–92 odbył pierwsze tournée po Stanach Zjednoczonych. W 1897 zamieszkał w Morges (Szwajcaria). Podczas I wojny światowej przebywał głównie w Stanach Zjednoczonych, koncertując i organizując pomoc dla ofiar wojny w Polsce. Ten sam patriotyczny obowiązek skłonił go do wyjazdu do USA po wybuchu II wojny światowej. Paderewski zyskał sławę jednego z najwybitniejszych pianistów świata. Popularność, jaką zdobył, nie miała precedensu w historii muzyki. O kunszcie jego gry świadczą nieliczne zachowane nagrania na rolkach pianolowych, nagrania płytowe, także film L. Mendesa Sonata księżycowa (1936), w którym Paderewski wystąpił jako pianista.
Twórczość kompozytorska
Twórczość kompozytorska Paderewskiego, utrzymana w stylistyce neoromantycznej, plasuje go w rzędzie wybitnych twórców europejskich swego czasu; w muzyce polskiej — między Z. Noskowskim a kompozytorami Młodej Polski. Jako kompozytor Paderewski hołdował klasycznym formom (forma sonatowa, wariacje), nawiązywał do polskiej muzyki ludowej (fortepianowe Tańce polskie, Album tatrzańskie), stosował niekiedy archaizacje (popularny Menuet G-dur na fortepian). Jest autorem Symfonii h-moll zw. Polonia (1908), Koncertu fortepianowego a-moll (1888), Fantazji polskiej na fortepian i orkiestrę (1893), utworów fortepianowych, m.in. Humoresek koncertowych (ze znanym Krakowiakiem fantastycznym), Sonaty es-moll, Wariacji i fugi es-moll, pieśni solowych (do słów A. Asnyka, Z. Krasińskiego, C. Mendesa, A. Mickiewicza), opery Manru (wyst. Drezno 1901); współredaktor z L. Bronarskim i J. Turczyńskim Dzieł wszystkich F. Chopina (1935–40). Od 1997 są wyd. Dzieła wszystkie Paderewskiego (t. 1–12).
Działalność polityczna i społeczna
Działalność polityczną i społeczną rozpoczął Paderewski przed I wojną światową, łożąc m.in. znaczne sumy na cele dobroczynne i publiczne — wspomagał działalność organizacji polonijnych w USA, 1910 odsłonił w Krakowie ufundowany przez siebie Pomnik Grunwaldzki; nawiązał wówczas kontakty z R. Dmowskim; po wybuchu I wojny światowej założył wraz z H. Sienkiewiczem w Szwajcarii Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce i Polish Relief Fund w Londynie; zwolennik orientacji antyniemieckiej. Rozwinął ożywioną działalność na rzecz niepodległości Polski, organizując ponad 300 wieców i spotkań połączonych z koncertami; 1917–18 przedstawiciel paryskiego Komitetu Narodowego Polskiego w USA, uczestniczył tamże w organizowaniu polskich ochotniczych oddziałów wojskowych; I 1917 złożył prezydentowi USA memoriał o Polsce i potrzebie jej odbudowy. Przyjazd Paderewskiego do Poznania 26 XII 1918 stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania wielkopolskiego 1918–19; popierany przez KNP i ugrupowania centrowo-prawicowe, 16 I 1919 objął funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych w pozaparlamentarnym rządzie, nie utożsamiał się jednak z żadną orientacją polityczną; był delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu, podczas której dążył do przyłączenia do Polski Śląska, Gdańska, Warmii i Mazur; 28 VI 1919 podpisał traktat pokojowy z Niemcami. Krytykowany, głównie przez PSL „Piast” i konserwatystów, za podpisanie dodatkowego traktatu o ochronie mniejszości narodowych, forsowanie statutu o autonomii dla Galicji Wschodniej oraz popieranie polityki wschodniej J. Piłsudskiego — 9 XII 1919 podał się do dymisji. Od II 1920 poza krajem; 1920–21 był delegatem Polski przy Lidze Narodów; początkowo utrzymywał kontakty polityczne z Narodowym Zjednoczeniem Ludowym, następnie z Chrześcijańsko-Narodowym Stronnictwem Ludowym; po zabójstwie 1922 prezydenta G. Narutowicza odsunął się od udziału w życiu politycznym kraju. W latach 30., pod wpływem generała W. Sikorskiego, uczestniczył w próbach tworzenia antysanacyjnej koalicji, a 1936 był współzałożycielem Frontu Morges; IX 1937 postulował ogłoszenie amnestii, powołanie rządu zaufania narodowego i przeprowadzenia demokratycznych wyborów parlamentarnych. Po wybuchu II wojny światowej kandydat na urząd prezydenta RP; od 1940 prezes Rady Narodowej w Paryżu i Londynie. Zmarł 29 VI 1941 w Nowym Jorku, został pochowany na cmentarzu Arlington w Waszyngtonie, jego prochy sprowadzono 1992 do Polski i złożono w krypcie katedry Św. Jana w Warszawie.
Uznanie potomnych
Przekazał Uniwersytetowi Jagiellońskiemu część swojej biblioteki i znaczne fundusze, dzięki którym 1964 wzniesiono Collegium Paderevianum. Pamiętniki (1939, wyd. pol. 1961, wyd. nowe 1992). W 1941 w Chicago powstało Muzeum Paderewskiego, 1978 w Morges — Société Paderewski, 1988 w Paryżu — Association Paderewski, 1974 w Krakowie — Ośrodek Dokumentacji Życia i Twórczości Paderewskiego; działają jego muzea w Warszawie (od 1988) i Kąśnej Dolnej.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Fortepian rys. O. Puchalski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Paderewski Ignacy Jan. Powitanie I.J. Paderewskiego w Poznaniu, 26 XII 1918fot. Archiwum Dokumentacji Mechanicznej
Paderewski Ignacy Jan, Sześć Pieśni do słów Adama Mickiewicza, Berlin-Poznań 1894 — Biblioteka Narodowa w Warszawie.fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Paderewski Ignacy Jan, przemówienie podczas obchodów pięćsetlecia zwycięstwa pod Grunwaldem w Krakowiefot. S. Stachowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Arlingtoński Cmentarz Narodowy, tablica pamiątkowa w miejscu, gdzie był grób I.J. Paderewskiego (USA) fot. A. Rolak/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Muzeum Ignacego J. Paderewskiego, salonik — fragment ekspozycji fot. A. Szymański, L. Wawrynkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia