Mikołaj
 
Mikołaj, Mikołaj z Myry, Mikołaj z Bari, święty, ur. w III w., Patara, zm. w IV w. (Myra, ob. Kale, Turcja),
biskup Myry w Licji (Azja Mniejsza), w Kościele wschodnim zwany Cudotwórcą
Żywot świętego Mikołaja
O życiu Mikołaja nie wiadomo nic pewnego. Jest ono owiane wieloma legendami już od narodzin świętego: „Pierwej pościł, niźli jeść zaczął, bo gdy codziennie często ssał pierś matki, we środy i piątki raz tylko i to w wieczór przyjmował pokarm” (ojciec Prokop Żywoty Świętych Pańskich). Jako dziecko spędzał czas na czytaniu Biblii, a gdy zmarli jego rodzice, wstąpił do klasztoru. Biskupem Miry podobno został przypadkowo, gdyż synod postanowił obdarzyć tą godnością pierwszego wiernego, który przyjdzie do kościoła w Mirze. Mikołaj, który o tym nie wiedział, po przybyciu do Miry poszedł prosto do świątyni, która była zamknięta. Zaczął więc modlić się pod jej wrotami. Gdy ją otworzono, wszedł jako pierwszy i w ten sposób został biskupem. Brał udział w Soborze Nicejskim I jako przeciwnik arianizmu. Tam podobno objawił się gwałtowny charakter późniejszego świętego — uderzył w twarz Ariusza, którego wystąpienie uznano za herezję. Za to został pozbawiony godności biskupiej i wtrącony do więzienia. Niemniej jednak, gdy zmarł, jego ciało zasłynęło z mocy czynienia cudów.
Kult
Kult Mikołaja rozpowszechniał się na Wschodzie od VI w. (patron Rusi), na Zachodzie nasilił się po przeniesieniu (1087) relikwii świętego do Bari w południowych Włoszech. Według tradycji Mikołaj był opiekunem ubogich (wzór dobroci i troski o bliźnich), także kupców (w Polsce liczne parafie pod jego wezwaniem powstawały w miejscach targowych), żeglarzy, więźniów, młodych panien (do tzw. skrzynek świętego Mikołaja składane były ofiary, z których fundowano posagi dla ubogich dziewcząt). Jest patronem dzieci. W dniu jego święta i na Boże Narodzenie istnieje związany z nim zwyczaj wzajemnego obdarowywania się prezentami. Sprawuje pieczę nad Amsterdamem, Nowym Jorkiem i Rosją. Uznawano go też za „władcę wilków”. Wspomnienie liturgiczne: 6 XII.
Siedziba świętego Mikołaja
W latach 60. XX w. fiński dziennikarz, Niilo Tarvajärvi, dał pomysł stworzenia tzw. wioski świętego Mikołaja (oficjalnej siedziby świętego Mikołaja). Idea ta doczekała się realizacji na granicy kręgu polarnego, w pobliżu miasta Rovaniemi, stolicy Laponii. Do Rovaniemi do świętego Mikołaja przychodzi rocznie prawie milion listów, a odwiedza to miejsce ponad pół miliona osób w ciągu roku.
W sztuce
Święty Mikołaj zwykle jest przedstawiany w długiej, purpurowej szacie, z pastorałem i w wysokiej czapie (mitra), dźwigający wypchany worek pełen darów. Niezwykle popularny jest w sztuce Kościoła wsch. — liczne ikony ukazują Mikołaja z siwą brodą, w stroju biskupim, trzymającego Ewangelię lub krzyż, otoczonego przedstawieniami obrazującymi sceny z jego legendy. Od średniowiecza bardzo często jest również przedstawiany w sztuce zachodniej jako biskup w stroju pontyfikalnym, wsparty na pastorale. Do indywidualnych atrybutów Mikołaja należą trzy sakiewki złota (lub złote kule) i troje dzieci. Najpopularniejsze sceny z legendy Mikołaja, m.in.: narodziny świętego i kąpiel niemowlęcia, Mikołaj odmawiający mleka matki w piątek, ofiarowanie posagu trzem biednym dziewczętom, wskrzeszenie trzech chłopców, były ukazywane w niezliczonych cyklach w malarstwie ściennym, na kwaterach ołtarzy, ikonach. Rozbudowany cykl żywota Mikołaja, obejmujący 18 scen, został przedstawiony na skrzydłach ołtarza z kościoła Mariackiego w Gdańsku (2. ćwierć XV w.).
zgłoś uwagę
Ilustracje
Ikona ruska z wizerunkiem świętego Mikołaja Cudotwórcy i scenami z jego życia, szkoła nowogrodzka, XV w. — Państwowe Muzeum Sztuki Palech, Moskwa fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia