Marconi Guglielmo

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Marconi

[markọni]

Guglielmo , ur. 25 IV 1874, Bolonia, zm. 20 VII 1937, Rzym,

włoski fizyk, pionier radiotelegrafii, wynalazca radia.

Urodził się 25 IV 1874 w Boloni. Pochodził z zamożnej rodziny. Najpierw był uczony przez prywatnych nauczycieli. Później wiedzą teoretyczną i doświadczalną o falach elektromagnetycznych zafascynowali Marconiego nauczyciel fizyki w szkole technicznej we Florencji i profesor uniwersytetu w Bolonii, który demonstrował studentom pomysłowe eksperymenty z ulepszonym rezonatorem Hertza. Marconi był dwukrotnie żonaty. Miał czworo dzieci.

Prace nad radiem przyniosły mu uznanie, sławę i pieniądze. W 1909 przyznano mu za nie Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki, a także m.in. brytyjski Grand Cross of the Victorian Order, amerykańskie medale Franklina i Johna Fritza, tytuł markiza (1929).

W 1919 Marconi należał do delegacji Włoch na konferencję pokojową w Wersalu. W 1929 został mianowany senatorem, 1930 wybrany na prezesa Włoskiej Akademii Królewskiej. Był też członkiem włoskiej Wielkiej Rady Faszystowskiej.

Zdążył zobaczyć, jak jego wynalazek opanowuje świat i staje się ważnym elementem życia codziennego. Zmarł 20 VII 1937 w Rzymie; uczczono go pogrzebem państwowym.

Pierwsze próby z łącznością radiową

W 1886 H. Hertz wytworzył po raz pierwszy fale elektromagnetyczne za pomocą oscylatora elektrycznego (zwanego oscylatorem Hertza), był jednak przeświadczony, że nie będą one miały praktycznego zastosowania. Jakże się mylił. W 1894 Marconi rozpoczął doświadczenia, używając jako nadajnika cewki indukcyjnej z iskrownikiem (oscylatorem Hertza) uruchamianym kluczem telegraficznym Morse’a, a jako odbiornika zwykłego koherera Branly’ego z opiłkami żelaznymi. W XII 1894 udało mu się za pomocą fal radiowych uruchomić dzwonek elektryczny znajdujący się w odległości kilku metrów od nadajnika. Następnie, stale udoskonalając urządzenie, zwiększał jego zasięg. Włączył też w obwód aparat telegraficzny Morse’a. W 1895 udało mu się przesłać sygnał za niewielkie wzgórze, a w II 1896 potrafił już nawiązać łączność na odległość 3 km.

Telegraf bez drutu

Ponieważ władze włoskie nie były zainteresowane wynalazkiem, za radą matki (Brytyjki z Irlandii) udał się do Londynu, gdzie 2 VI 1896 opatentował swój „telegraf bez drutu” (patent amerykański uzyskał 13 VII 1897). Następnie dokonał publicznych pokazów przesłania sygnału na prawie 15 km (na równinie pod Salisbury oraz nad Kanałem Bristolskim), budząc podziw uczonych, inżynierów i wojskowych. Wynalazkiem zainteresował się zarząd poczty, władze wojskowe (zwłaszcza marynarka wojenna) oraz kręgi biznesu. W 1897 z inicjatywy kuzyna Marconiego, inżyniera J. Davisa, powstało Wireless Telegraph and Signal Company (od 1900 Marconi’s Wireless Telegraph Co.) do eksploatacji wynalazku radia, z kapitałem zakładowym wysokości 100 tysięcy funtów. Jego doradcą naukowym został J.A. Fleming (w przyszłości wynalazca diody). W V 1897 zainstalowano pierwszą stację telegrafu iskrowego w Lavernock Point koło Cardiff.

Sygnał dociera coraz dalej

Korzystając z technicznej pomocy brytyjskiej marynarki wojennej, Marconi ciągle ulepszał swą aparaturę, przeprowadzając kolejne udane próby nawiązywania łączności radiowej pomiędzy okrętami na morzu, stale zwiększając jej zasięg (z 30 km do 240 km w końcu stulecia). Na wieść o sukcesie radiem zainteresowała się także marynarka włoska.

20 VII 1898 Marconi (zapalony żeglarz) osobiście przekazał pierwsze w dziejach radiowe sprawozdanie sportowe z regat jachtowych w Kingston, towarzysząc zawodom na holowniku i nadając morsem reportaż, który ze stacji nabrzeżnej przetelefonowywano do redakcji gazety „Dublin Express”. W VIII 1898 zachorował na pokładzie jachtu Osborne książę Walii (późniejszy Edward VII). Marconi zorganizował regularną łączność, utrzymywaną przez 16 dni (przekazano w obu kierunkach 150 telegramów), by informować na bieżąco o jego stanie zdrowia królową Wiktorię, przebywającą wówczas na wyspie Wright. Wszystko to świetnie służyło popularyzacji jego wynalazku.

Następnym krokiem było nawiązanie łączności przez Kanał La Manche, a 1901 postanowiono przekonać się doświadczalnie, czy uda się przesłać sygnał radiowy przez Atlantyk. Powszechnie zadawano sobie sprawę, że wynik tego eksperymentu przesądzi o skali doniosłości wynalazku radia. 12 XII 1901 ekipie Marconiego znajdującej się na Nowej Fundlandii w pobliżu Saint John’s udało się, za pomocą anteny uniesionej przez latawiec na wysokość 120 m, odebrać sygnał nadawany w równych odstępach czasu z Poldhu w Kornwalii. Nie wszyscy byli wówczas skłonni uwierzyć w ten sukces (np. Thomas Alva Edison sądził, że eksperymentatorzy padli ofiarą złudzenia).

W 1902 Marconi, podróżując liniowcem Philadelphia, odbierał sygnały radiowe w dzień z odległości 1100 km, nocą zaś z 3200 km — stwierdził tym samym, że warunki odbioru są znacznie bardziej sprzyjające po zachodzie Słońca. W tymże roku opatentował detektor magnetyczny, a 1903–05 opracował i opatentował poziomą antenę kierunkową. W 1912 udoskonalił nadajnik iskrowy, co polepszyło selektywność sygnałów radiowych — jego zastosowanie umożliwiło we IX 1918 nawiązanie łączności radiowej między Anglią i Australią.

Korzyści ze stosowania coraz krótszych fal

Podczas I wojny światowej, 1916 Marconi doszedł do wniosku, że krótsze fale odbierane przez anteny reflektorowe utrudniają przechwytywanie sygnałów przez odbiorniki nieprzyjacielskie. W 1923 prowadził doświadczenia na specjalnie do tego celu wyposażonym jachcie Elettra (jacht nosił imię córki wynalazcy), ustalając że użycie krótkich fal zapewnia lepszy odbiór na znaczne dystanse i umożliwia stosowanie nadajników mniejszej mocy. W 1914 prowadził próby użycia nadajnika lampowego w radiotelegrafii. W 1919 przeprowadził pierwszą transmisję radiofoniczną, a 1920 pierwszą transmisję muzyki z Londynu do Genui. W następnych latach wykazał, że użycie fal długości 0,5 m i kierunkowych anten parabolicznych polepsza jakość odbioru w wybranym kierunku i pozwala jeszcze bardziej zredukować moc nadajnika. W 1932 zainstalował system krótkofalowej łączności radiotelefonicznej między Watykanem i rezydencją papieską w Castel Gandolfo. Później wykazał, że bardzo krótkie fale można przesyłać na bardzo duże odległości.