Liwiusz
 
Encyklopedia PWN
Liwiusz, Titus Livius, ur. 59 r. p.n.e., zm. 17 r. n.e.,
historyk rzymski, autor monumentalnych dziejów Rzymu.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 59 r. p.n.e. w Patavium (obecnie Padwa).
Żył w ciekawych czasach
Na dzieciństwo i młodość Liwiusza przypadły walki między Pompejuszem i Cezarem, kilkuletnia dyktatura Cezara i kolejna wojna między Oktawianem, pasierbem Cezara, i Markiem Antoniuszem; 31 r. p.n.e. zwyciężył Oktawian, stając się panem imperium rzymskiego. Zapewne w następnym roku Liwiusz przeniósł się do już spokojnego Rzymu; zamożny, starannie wykształcony, poświęcił się zajęciom intelektualnym — pisał traktaty o retoryce i dialogi filozoficzne, o których wspomina w Listach Seneka, a od 27 r. p.n.e. zajął się wyłącznie spisywaniu dziejów Rzymian. Nie przejawiał aktywności politycznej, co wynikało nie tyle z jego usposobienia, ile raczej z dystansu do rządów Oktawiana; Liwiusz cenił go za przywrócenie pokoju po długim okresie wojen domowych, ale zdawał sobie sprawę, że ustrój republikański, którego był zwolennikiem, odchodzi w przeszłość. Na kilka lat przed śmiercią wrócił do Patavium i tam zmarł 17 r. n.e.
142 księgi dziejów
Dzieło, w którym opisał historię Rzymian od założenia miasta do czasów sobie współczesnych (do śmierci 9 r. p.n.e. Druzusa, pasierba Oktawiana), Liwiusz zatytułował 142 księgi dziejów od założenia Miasta (Ab urbe condita libri CXXXXII); do śmierci Oktawiana (14 r. n.e.) napisał 120 ksiąg; pozostałe 22 za rządów Tyberiusza; do naszych czasów dotrwały księgi I–X (od legend o założeniu Rzymu do 293 p.n.e., czyli do trzeciej wojny samnickiej), XXI–XLV (od wybuchu drugiej wojny punickiej 218 p.n.e. do podboju Macedonii 167 p.n.e.), fragmenty kilku dalszych ksiąg oraz streszczenia większości z nich; Liwiusz korzystał z dzieł innych historyków, które w większości zaginęły; choć czasami myli się w chronologii, czasami w geografii (nawet Italii), badacze nie przyłapali go na świadomym fałszerstwie. Dzieło Liwiusza ma zalety literackie, a jego barwny styl stał się wzorem dla późniejszych historyków rzymskich.
Poglądy Liwiusza
W swoim dziele Liwiusz starał się ukazać narastający w ciągu wieków upadek moralności, który społeczeństwu rzymskiemu zapowiadał nieuchronny upadek, gdyż moralności nie da się przywrócić; uprawianie historii było dla niego ucieczką od przygniatającej rzeczywistości do wyidealizowanej przeszłości; z przekonań republikanin za najszczęśliwszy dzień w dziejach Rzymu uznał moment, kiedy lud wypędził króla Tarkwiniusza Pysznego i ustanowił rzeczpospolitą; swoje poglądy wyraził jeszcze dobitniej przypisując posłom rzymskim do króla Etrusków Porsenny następujące słowa: „Takie jest ogólne przekonanie, że koniec ustroju republikańskiego będzie jednocześnie końcem Miasta”; cenił Pompejusza, przywódcę arystokratycznego stronnictwa optymatów (dla niego obrońców republiki), a nie poważał — stojącego na czele „plebejskich” popularów — Cezara, likwidatora ustroju republikańskiego; nie popadł jednak w konflikt z Oktawianem, spadkobiercą Cezara, gdyż z jednej strony odpowiadały mu zabiegi tego nieformalnego władcy o przywrócenie dawnych obyczajów, a z drugiej cenił go za pokojowe rządy.
W pamięci potomnych
Dzieło Liwiusza cieszyło się uznaniem wszystkich wykształconych Rzymian (także Oktawiana); z powodu jego obszerności jeszcze w I w. n.e. zaczęto sporządzać streszczenia poszczególnych ksiąg, zwane periochae, które, zachowane do dzisiaj, dają rozeznanie o treści zaginionej części dzieła; spuścizna Liwiusza ponownie upowszechniała się dzięki humanistom od XIV w., choć i w średniowieczu był znany nielicznym. W rodzinnej Padwie zachowywano pamięć o nim i kiedy 1413 odnaleziono jego rzekomy grób, wybudowano Liwiuszowi mauzoleum. W 1469 po raz pierwszy wydano w Rzymie część jego dzieł, a 1616 całą odnalezioną spuściznę.
W Polsce J. Długosz znał jego dzieło i na nim się wzorował, pisząc swoje Roczniki; Liwiusz był popularny w Polsce w dobie ruchu egzekucyjnego szlachty ze względu na republikańskie ideały; pierwsze polskie zachowane przekłady fragmentów Liwiusza pochodzą z czasów stanisławowskich, ale do dziś nie wszystko, co ocalało z dzieła tego historyka, zostało przetłumaczone.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia