Kasprowicz Jan
 
Encyklopedia PWN
Kasprowicz Jan, ur. 12 XII 1860, Szymborze k. Inowrocławia, zm. 1 VIII 1926, Harenda (obecnie dzielnica Zakopanego),
poeta, dramatopisarz, tłumacz, krytyk literacki i teatralny.
Kalendarium
Syn chłopa; podczas studiów na uniwersytecie w Lipsku i Wrocławiu związany z ruchem socjalistycznym (1887 więziony), następnie stronnik Ligi Narodowej, 1902–06 współredaktor „Słowa Polskiego”; od 1909 profesor filologii porównawczej na uniwersytecie we Lwowie (1921–22 rektor); od 1919 członek PAU; 1920 brał udział (ze S. Żeromskim) w akcji propagandowej związanej z plebiscytem na Warmii i Mazurach; 1923 osiadł w willi na Harendzie w Zakopanem (dziś Muzeum Kasprowicza). W młodzieńczej twórczości, kontynuującej tradycje romantyczne i pozytywistyczne, dał przejmujący obraz chłopskiej biedy (cykl sonetów Z chałupy w zbiorze Poezje 1889, wiersze Z chłopskiego zagonu 1891, dramat Świat się kończy 1891). W swoim głównym dziele, cyklu refleksyjno-filozoficznego Hymnów (w zbiorach Ginącemu światu 1901 i Salve Regina 1902), ukazał poprzez wizję apokaliptycznej zagłady i manifestację bluźnierczego prometeizmu (zapowiadające ekspresjonizm) kryzys współczesnej kultury i wartości społeczno-moralnych (podobną diagnozę w wersji groteskowo-satyrycznej zawiera tom prozy poetyckiej O bohaterskim koniu i walącym się domu 1906). W dalszej twórczości Kasprowicza przezwyciężenie postawy katastroficznej (widoczne już w motywach pokutniczych ostatnich hymnów) przez zwrot ku katolicyzmowi i przyjęcie franciszkańskiej afirmacji świata (zbiory wierszy Ballada o słoneczniku 1908, Księga ubogich 1916). Ponadto zbiory refleksyjno-osobistych liryków (Anima lachrymans 1894), inspirowanych m.in. przez przyrodę Tatr (Krzak dzikiej róży 1898), stylizowanych na ludowe prymitywy (Mój świat 1926); utwory dramatyczne nawiązujące do tradycji średniowiecznego moralitetu (Marchołt 1920); przekłady wszystkich dzieł Ajschylosa i Eurypidesa oraz z literatury angielskiej (m.in. W. Szekspira; antologia Poeci angielscy 1907, wydanie rozszerzone Obraz poezji angielskiej, t. 1–5 1931), niemieckiej, francuskiej, włoskiej, norweskiej; tłumaczenia łacińskie Pieśni o żubrze M. Hussowskiego i francuskich dramatów A. Mickiewicza; Dzieła (t. 1–22 1930), Przekłady (t. 1–15 1931), Dzieła wybrane (t. 1–4 1958), Pisma zebrane (t. 1–2, 4 1973–74), Wybór poezji (1990).
Bibliografia
R. LOTH Młodość Jana Kasprowicza, Poznań 1962;
Jan Kasprowicz, oprac. R. Loth, Warszawa 1964;
Wspomnienia o Janie Kasprowiczu, oprac. tenże, Warszawa 1967;
J.J. LIPSKI Twórczość Jana Kasprowicza, t. 1–2, Warszawa 1967–75;
K. GÓRSKI Jan Kasprowicz, Warszawa 1977.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia