Jesienin Siergiej A., ur. 3 X 1895, Konstantinowo, zm. 28 XII 1925, Leningrad (ob. Petersburg),
poeta rosyjski.
Jesienin Siergiej A.
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 3 X 1895 w Konstantinowie. Dzieciństwo spędził w patriarchalnej rodzinie chłopskiej swych dziadków, w warunkach względnego dostatku i specyficznie chłopskiej kultury duchowej. Oprócz wiejskiej szkoły elementarnej ukończył trzyletnią szkołę nauczycielską, uczęszczał też na wykłady w Moskiewskim Uniwersytecie Ludowym. Pobyt w Moskwie 1912–15 odznaczał się brakiem stabilizacji życiowej (konflikty z ojcem, nieudana próba założenia rodziny), a na płaszczyźnie literackiej — uporczywą pracą twórczą i nieskutecznymi próbami debiutu w „prawdziwej literaturze”. W poszukiwaniu uznania i protekcji Jesienin udał się do Piotrogrodu, gdzie dzięki wstawiennictwu A. Błoka ogłosił wiersze w znanych pismach literackich, uczestniczył w głośnych imprezach kulturalnych, był przyjmowany w salonach artystycznych.
Pejzaże patriarchalnej Rosji, Inonia, Przemienienie
Zebrane w debiutanckim tomie Radunica (1916) utwory poetyckie, wyrażające w lirycznych pejzażach patriarchalnej, idyllicznej wsi rosyjskiej radość istnienia, panteistyczną zadumę i metafizyczną tęsknotę do śmierci, odznaczały się wyrafinowaną prostotą, dojrzałością warsztatową i wyrazistymi cechami stylu, który z czasem zyskał miano jesieninowskiego. W rezultacie twórczego współdziałania i przyjaźni z N. Klujewem, poetą o tym samym rodowodzie społecznym i kulturalnym, powstała grupa tzw. poetów nowochłopskich.
Po rewolucji październikowej 1917 Jesienin stworzył cykl małych poematów, w których bunt Rusi chłopskiej, bo tak postrzegał rewolucję, przedstawił jako apokaliptyczny koniec świata i przyjazd na kobyle chłopskiego Zbawiciela, który urzeczywistni marzenia ludu o socjalizmie-raju (m.in. poematy Inonia, Przemienienie, oba 1918).
Poeta — chuligan
W 1919 Siergiej Jesienin współtworzył i firmował skandalizującą estetycznie i obyczajowo grupę poetycką imażyniści. Na początku lat 20. osiągnął największy rozgłos, na który składały się sukces literacki, dobra sytuacja materialna, małżeństwo z amerykańską tancerką I. Duncan, podróż po Europie i Ameryce, skandale obyczajowe i artystyczne. Treścią twórczości tego okresu są nostalgiczne wspomnienia z dzieciństwa (poematy Kobyle okręty, Sorokoust, oba 1920), wizje zagłady Rusi chłopskiej i jej piewcy, gniew i bunt (Spowiedź chuligana 1921). Stan i przeżycia człowieka przegranego w przejmujący sposób przedstawił w cyklu poetyckim Moskwa karczemna (1924, inny przekład polski Moskwa pijacka) i poemacie Czarny człowiek (wydanie pośmiertne 1926). Dotknięty chorobą alkoholową, wyczerpany fizycznie i psychicznie, próbował jeszcze rozpocząć życie „od nowa” — zawarł związek małżeński z Z. Tołstoj (wnuczką L. Tołstoja), leczył się w klinice psychiatrycznej, wyjeżdżał na południe i, mimo nasilającej się depresji i rozpaczy, miewał okresy aktywności twórczej.
Wiersze o miłości, poemat Anna Sniegina
Powstały wtedy wzruszające listy poetyckie, cykl wierszy o miłości do pięknej Persjanki i tęsknocie do kraju ojczystego (Motywy perskie 1925), utwory epickie (poemat Anna Sniegina 1925). Utwory z tego czasu cechują: powściągliwa emocja, stonowane środki wyrazu i klarowny tok myśli poetyckiej. 28 XII 1925 w Leningradzie (obecnie Petersburg) poeta prawdopodobnie popełnił samobójstwo, pozostawiając napisany krwią pożegnalny list poetycki. Jego refleksyjna liryka, wyczulona na naturalną melodię języka, jak też dramat wyobcowania, budzi zainteresowanie tłumaczy i badaczy na całym świecie. Jesienin jest trwale obecny w literaturze polskiej; polski wybór Poezje (1971)
