Ingarden Roman, Spór o istnienie świata

Ingarden Roman, Spór o istnienie świata

(1947–48, rozszerzona wersja niemiecka 1964–65), główne dzieło filozoficzne R. Ingardena, wykład jego rozumienia fenomenologii i polemika z jej twórcą. Poświęcone jest ono problematyce ontologii analizującej konieczne struktury przedmiotów możliwych w odróżnieniu od metafizyki badającej faktyczne istnienie przedmiotów. Ontologia egzystencjalna analizuje możliwe sposoby istnienia przedmiotów, formalna bada ich formy, a materialna ich jakościowe uposażenie. W pierwszej z tych płaszczyzn rozważań ontologicznych autor formułuje tezę o odmienności istnienia realnego od istnienia intencjonalnego przyznając temu pierwszemu walor pozytywny i jest to teza polemiczna w stosunku do Husserla przypisującego istnienie absolutne jedynie czystej świadomości. W płaszczyźnie drugiej analizuje formalne struktury przedmiotów indywidualnych wyposażonych w cechy i złożonych z części, rozważa problemy stanu rzeczy, istoty i tożsamości przedmiotu. Kwestionuje przy tym możliwość dotarcia do nich za pomocą redukcji fenomenologicznej zaproponowanej przez Husserla, gdyż świadomość okazuje się nieodłączna od realnego Ja, osobowego istnienia człowieka. Czystą świadomość można ująć jedynie w granicach świata realnego, w konkretnym przeżyciu, nie zaś jako absolutną, pozaświatową. W płaszczyźnie trzeciej podejmuje analizę możliwych struktur przyczynowych świata realnego oraz wskazuje na możliwość wykorzystania przejętej z przyrodoznawstwa idei „systemów względnie izolowanych”. Nie rozwija jednak problemów ontologii materialnej ani nie podejmuje rozstrzygnięcia metafizycznego problemu istnienia realnych przedmiotów. Nad dziełem tym Ingarden pracował do końca życia, nie nadając mu jednak postaci ostatecznie zakończonej, lecz jego znaczenie wyznacza podjęcie jednego z głównych problemów filozoficznych oraz odrzucenie idealizmu transcendentalnego proponowanego przez twórcę fenomenologii na rzecz jej interpretacji w kategoriach realizmu ontologicznego.

Andrzej Kołakowski