Hindukusz

Hindukusz, afg. Kohı Hindūkuš, hindi i urdu Hindūkuś, ang. Hindu Kush,

system górski w Azji Południowo-Zachodniej, w północno-wschodnim obrzeżeniu Wyżyny Irańskiej, na terytorium północno-wschodniego Afganistanu i północnegoPakistanu.

Od zachodu graniczą z górami Safed Koh, na wschodzie — z wyżyną Pamiru, górami Karakorum i Himalajami; długość ok. 800 km; najwyższy szczyt Tiricz Mir, 7690 m. Hindukusz jest jednym z najwyższych łańcuchów górskich powstałych wskutek orogenezy alpejskiej w trzeciorzędzie i na początku czwartorzędu; ruchy wznoszące trwają w Hindukuszu nadal. Hindukusz ma budowę wachlarzową, fałdy i płaszczowiny obalone są ku północy i południowi; jest zbudowany z paleozoicznych skał magmowych i metamorficznych (głównie granity, gnejsy) oraz z jurajskich, kredowych i trzeciorzędowych skał osadowych (głównie piaskowce i wapienie). Hindukusz dzieli się na Hindukusz Zachodni (do przełęczy Chawak), Hindukusz Środkowy (do przełęczy Chatinza An) i Hindukusz Wschodni. W części wschodniej wysokogórskie płaskowyże (wysokość ok. 4000 m), ponad którymi wznoszą się masywy o rzeźbie alpejskiej; część zachodnia niższa (przeważają wysokości 2500–4000 m); trudno dostępny. Klimat górski w strefie podzwrotnikowej, chłodny i suchy; roczna suma opadów we wschodniej części Hindukuszu ok. 50 mm, w północno-zachodniej 400–800 mm, w południowo-wschodniej do 1000 mm (wpływ monsunu letniego). Hindukusz stanowi dział wodny między dorzeczami Amu-darii i Indusu. Szatę roślinną Hindukuszu tworzą głównie suche stepy i półpustynie z kolczastymi, poduszkowatymi krzewinkami oraz kserofityczna roślinność wysokogórska; na stokach północnych miejscami lasostep; w bardziej wilgotnej części południowo-wschodniej występuje twardolistna roślinność leśna (dęby), a wyżej lasy iglaste z sosną, świerkiem i cedrem himalajskim oraz łąki alpejskie; granica wiecznego śniegu na wysokości ok. 5000 m; liczne lodowce (o łącznej powierzchni ok. 6200 km²). Bogactwa mineralne: węgiel kamienny, rudy żelaza i metali nieżelaznych, beryl; w dolinach i kotlinach uprawa zbóż, drzew owocowych, winorośli; przez przełęcz Salang (wysokość 3878 m) prowadzi droga samochodowa Kabul–Mazar-i Szarif.