Herbert Zbigniew, ur. 29 X 1924, Lwów, zm. 28 VII 1998, Warszawa,
poeta, eseista, dramatopisarz.
Herbert Zbigniew
Encyklopedia PWN
Urodził się 29 XI 1924 we Lwowie. Potomek rodziny wywodzącej się z Wielkiej Brytanii. Po wybuchu II wojny światowej zdał konspiracyjną maturę i rozpoczął studia polonistyczne, należał do AK, ukończył podziemną szkołę podchorążych; 1944, przed wkroczeniem do Lwowa Armii Czerwonej, przeniósł się do Krakowa, gdzie po zakończeniu wojny studiował krótko na ASP w Krakowie oraz na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego; 1947 ukończył studia w Akademii Handlowej; po krótkim pobycie w Sopocie oraz Toruniu (gdzie 1949 ukończył studia prawnicze) 1950 zamieszkał w Warszawie.
Poeta i działacz
Nie uczestnicząc w oficjalnym życiu literackim, podejmował dorywcze prace — jako ekspedient, kalkulator, chronometrażysta, ekonomista-projektant w Biurze Studiów i Projektów Przemysłu Torfowego, kierownik administracyjny w Związku Kompozytorów Polskich; XII 1955 publikował na łamach „Życia Literackiego” wiersze uznane później za oficjalny debiut poetycki; po 1958 wiele podróżował, odwiedził m.in.: Francję, Włochy, Grecję, Niemcy Zachodnie, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone; XII 1975 został jednym z sygnatariuszy Memoriału 59 wyrażającego protest przeciwko projektowanym zmianom w Konstytucji PRL, 1981 wszedł w skład redakcji „Zapisu”, wydanego poza cenzurą; był związany z ruchem Solidarności; pod koniec życia współpracował z „Tygodnikiem Solidarność”. Opublikował tomy wierszy: Struna światła (1956), Hermes, pies i gwiazda (1957), Studium przedmiotu (1961), Napis (1969), Pan Cogito (1974), Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze (1983), Elegia na odejście (1990), Rovigo (1992) oraz Epilog burzy (1998). Zmarł 28 VII 1998 w Warszawie.
Odczytywanie twórczości
Jego wybitna i bogata twórczość była odczytywana na różne, nieraz krańcowo sprzeczne sposoby — od opatrywania jej etykietą akademizmu czy klasycyzmu aż do redukowania jej do roli komentarza do bieżących wydarzeń politycznych; w rzeczywistości Herbert umiejętnie łączył w swych utworach wiele nastawień intelektualnych, jego wiersze, głęboko osadzone w tradycji antycznej i chrześcijańskiej, nie stały się formą eskapizmu, przeciwnie — dochodzi w nich do konfrontacji ponadczasowego dziedzictwa kulturowego z doświadczeniem współczesnego człowieka, który na własnej skórze doświadczył okrucieństw wojny powszechnej i obu totalitaryzmów — hitlerowskiego i stalinowskiego. Współczucie z ludzkim cierpieniem, wyczulenie na bolesną kondycję człowieka poeta łączył z samodyscypliną, pochwałą takich wartości, jak pamięć o odeszłych, wierność (wobec umarłych, skrzywdzonych, wobec narodowych imponderabiliów), męstwo. Stanowczy i bezkompromisowy w sądach moralnych, zdecydowany przeciwnik doktryny komunistycznej, surowy sędzia pisarzy, którzy po 1944 zdecydowali się na współpracę z nowymi władzami Polski, w latach 80. stał się, zwłaszcza w środowiskach intelektualnych, powszechnie uznawanym autorytetem, a jego utwory i frazy zadomowiły się w społecznej świadomości; dzięki zrównoważonej, nastawionej na kontakt z czytelnikiem poetyce swych utworów, posługiwaniu się liryką maski i roli oraz doprowadzonymi do perfekcji mechanizmami ironii, stał się współtwórcą polskiej szkoły poezji, zdobywając jednocześnie uznanie za granicą, przede wszystkim w krajach angielskiego i niemieckiego obszaru językowego.
Eseje, dramaty, przekłady
W znakomitych esejach (zbiory Barbarzyńca w ogrodzie 1962, Martwa natura z wędzidłem 1993; pośmiertnie Labirynt nad morzem 2000, Węzeł gordyjski oraz inne pisma rozproszone 1948–1998 2001), łączył elementy reportażu z podróży z wnikliwymi interpretacjami dzieł sztuki, analizą źródeł historycznych oraz refleksją nad mechanizmami sztuki, polityki, naturą człowieka. Dopełnieniem jego twórczości są dramaty: Jaskinia filozofów (1956), Drugi pokój (1958), Rekonstrukcja poety (1960), Lalek (1961) oraz przekłady poetyckie. Wydano 3 tomy Korespondencji: z J. Zawieyskim (2002), H. Elzenbergiem (2002), J. Turowiczem (2005).
Zbigniew Herbert otrzymał wiele nagród literackich, m.in. Nagrodę Fundacji Kościelskich (1963), austriacką Nagrodę im. Gottfrieda von Herdera (1973); pośmiertnie, w dniu pogrzebu odznaczony Orderem Orła Białego; żona Herberta nie przyjęła odznaczenia.
