Haeckel Ernst Heinrich
 
Encyklopedia PWN
Haeckel
[hekl]
Ernst Heinrich Wymowa, ur. 16 II 1834, Poczdam, zm. 9 VIII 1919, Jena,
niemiecki zoolog, ewolucjonista i filozof.
Kalendarium
Urodził się 16 II 1834 w Poczdamie. Wprowadził termin ekologia i ostatecznie sformułował prawo biogenetyczne (rekapitulacji). Po ukończeniu szkoły w Mersburgu (1852), studiował medycynę i nauki przyrodnicze w Berlinie i Würzburgu. Studia ukończył 1857. Rok później rozpoczął praktykę lekarską oraz studia zoologiczne na uniwersytecie w Jenie. W latach 1859–60 brał udział w podróży naukowo-badawczej do Włoch, a badania nad promienicami Morza Śródziemnego zapoczątkowały jego karierę zoologa (Die Radiolarien. Eine Monographie 1862).
Zwolennik darwinizmu
W 1862–1909 był profesorem uniwersytetu w Jenie, od 1865 pracując w katedrze zoologii. Pod wpływem pracy Ch. Darwina O powstawaniu gatunków stał się zwolennikiem i propagatorem teorii ewolucji (Generelle Morphologie der Organismen, t. 1–2 1866, Zasady morfologii ogólnej organizmów 1906, wydanie polskie 1960, Die Natürliche Schöpfungsgeschichte 1868, wydanie 11 1909, wydanie polskie pt. Dzieje utworzenia przyrody, t. 1 1871, Anthropogenie 1874, wydanie 6 1910).
Pierwszy ekolog
Badania naukowe Haeckela dotyczyły głównie promienic, gąbek, meduz, rurkopławów oraz bliżej nie określonej grupy Monera, którą uważał za proste bezjądrowe organizmy tworzące się spontanicznie przez krystalizację materii nieożywionej. Opisał ogromną liczbę nowych gatunków, klasyfikując je zgodnie z ewolucyjnym pokrewieństwem i ilustrując opisy rysunkami (Monographie der Kalkschwämme, t. 1–3 1872, Monographie der Medusen, t. 1–3 1881). Wiele podróżował, głównie po Europie, ale także na Wyspy Kanaryjskie (1866), do Egiptu (1873), na Cejlon (1881), Bliski Wschód (1887), do Afryki Północnej (1890) oraz na Jawę i Sumatrę (1900). W 1869 Haeckel po raz pierwszy użył terminu „ekologia”, określającego badania nad zwierzętami oraz ich relacjami ze środowiskiem (zarówno nieorganicznym jak i organicznym) oraz wzajemnymi relacjami między organizmami.
Prawo biogenetyczne
Haeckel opracował pierwsze drzewo rodowe wszystkich organizmów, obejmujące również człowieka (Die Systematische Phylogenie, t. 1–3 1894–96). Poszukiwania dowodów ewolucji w embriogenezie doprowadziły go do ostatecznego sformułowania tzw. prawa biogenetycznego nieodwracalności rozwoju, głoszącego, że historia rozwoju organizmu (ontogeza) jest skróconym powtórzeniem jego historii ewolucyjnej (filogenezy). Ogłoszona przez niego teoria gastrei, wywodząca wszystkie zwierzęta tkankowe z pierwotnej formy dwuwarstwowej, zapoczątkowała kierunek badań embriologicznych na prawie pół wieku (z czasem Haeckel przekonał się, że dwuwarstwowe stadium w rozwoju wielu organizmów tworzy się w różny sposób i nie dostarcza dowodu wspólnego przodka).
Filozof przyrody
Próba zastosowania doktryny ewolucji do problemów filozofii i religii doprowadziła Haeckela do stworzenia przyrodniczej koncepcji monizmu, uznającej jedność świata materii i ducha oraz ujmującej w proste materialistyczne zasady wszelkie zjawiska: fizyczne i chemiczne, biologiczne, a także psychiczne i społeczne (Die Welträtsel 1899, wydanie polskie pt. Zarys filozofii monistycznej 1905, Die Lebenswunder 1904). Za jedyną przyczynę specyficznych zjawisk ruchu, odróżniających twory organiczne od nieorganicznych, uważał chemiczno-fizyczne właściwości węgla w złożonych związkach białkowych. W specyficzny sposób Haeckel łączył niektóre koncepcje Lamarcka i Darwina oraz — poprzez dodanie własnych teorii i hipotez — stworzył odrębny kierunek filozofii przyrody, zwany haecklizmem. Każda żyjąca komórka miała, jego zdaniem, właściwości psychiczne, a życie psychiczne organizmów wielokomórkowych było ogólną sumą funkcji psychicznych komórek, z których się składały. Podobnie jak zwierzęta o bardziej złożonej budowie wyewoluowały z najprostszych form życia, tak wyższe zdolności człowieka wyewoluowały z duszy zwierząt. Zmarł 9 VIII 1919 w Jenie.
Jego imieniem (Mount Haeckel) nazwano m.in. szczyty w USA i Nowej Zelandii oraz asteroidę.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia