Gogh Vincent (Willem)

Gogh

[choch]

Vincent (Willem) van , ur. 30 III 1853, Groot Zundert, zm. 29 VII 1890, Auvers-sur-Oise,

malarz holenderski, autor Słoneczników.

Urodził się 30 III 1853 w Groot Zundert. Od 1869 pracował dla międzynarodowej firmy Goupil & Cie, zajmującej się handlem sztuką, początkowo w Hadze, od 1873 w Londynie, 1874 i 1875–76 w Paryżu. W 1877 postanowił zostać pastorem, 1878–79 pracował jako świecki kaznodzieja w belgijskim zagłębiu węglowym Borinage, tam powstały pierwsze rysunkowe prace artysty przedstawiające sceny z życia górników. W 1880 podjął na krótko studia artystyczne w Brukseli, następnie przebywał w Hadze (studia u A. Mauve) i Nuenen. Tematów do swych pierwszych studiów malarskich szukał w widokach z okna, scenach ulicznych z dzielnic biedoty (Kobiety niosące węgiel 1882); malował też portrety chłopów i sceny z ich życia (kilka wersji Jedzących ziemniaki). W tych ciemnych obrazach o zgaszonej kolorystyce uwidoczniły się wpływy rodzajowego malarstwa holenderskiego XVII w. Pod koniec 1885 osiedlił się w Antwerpii, gdzie zainteresował się drzeworytem japońskim; krótko studiował w École des Beaux-Arts, lecz rzucił studia, zniechęcony akademickim nauczaniem.

Kontakty z impresjonistami

W 1886 zamieszkał u brata, Theo w Paryżu, gdzie nawiązał znajomości z młodymi malarzami, wśród których byli: P. Gauguin, H. de Toulouse-Lautrec, E. Bernard, C. Pissarro i zetknął się z malarstwem impresjonistów. Pod ich wpływem odrzucił ciemną paletę; tonacja jego obrazów rozświetliła się, a ślady pędzla stały się bardziej widoczne, regularne, faktura zbliżyła się do pointylistycznej. Malował sceny z życia miasta, jego kawiarni i bulwarów, plenery nad Sekwaną, liczne autoportrety (Autoportret przy sztalugach 1888). Pod wpływem drzeworytów japońskich jego obrazy wzbogaciły się o giętkie, mocne kontury (Ojciec Tanguy 1887–88).

Działalność w Arles

W 1888 wyjechał do Arles. Tam, pod wpływem ostrego światła, intensywnych barw i bujnej przyrody, ostatecznie ukształtował swój styl i rozpoczął okres nieprzerwanej aktywności artystycznej; tworzył widoki Arles (Most w Arles, Dom van Gogha w Arles) sceny z życia miejskiego (Nocna kawiarnia w Arles), portrety (Portret listonosza Roulin, Arlezjanka, La Berceuse). Jego sztuka osiągnęła wielką prostotę, a zarazem wielką siłę wyrazu; głównym środkiem ekspresji stała się intensywna barwa, odzwierciedlająca stany ducha artysty, a także deformacja kształtów, żywiołowy sposób malowania z widocznymi śladami pędzla; obrazy nie były pozbawione znaczeń symbolicznych (Słoneczniki). Z myślą o założeniu w Arles wspólnoty artystów van Gogh wynajął dom; na jego zaproszenie odpowiedział tylko Gauguin, artyści spędzili razem kilka tygodni, jednak stopniowo narastały między nimi napięcia, których kulminacją stał się atak szału van Gogha, w którego wyniku malarz został umieszczony w szpitalu psychiatrycznym w Arles, a następnie w zakładzie pod Saint-Rémy. Mimo ponawiających się ataków choroby nadal malował (prawie 150 obrazów) — na płótnach pojawiały się motywy widziane z okna, widoki ogrodów szpitalnych, później także pejzaże: pola pszenicy, gaje oliwne i cyprysy (Zboże i cyprysy w Saint-Rémy, Gwiaździsta noc, Łan pszenicy ze żniwiarzami w Arles); obrazy przepełniał niepokój, widoczny w śladach pędzla, układających się w szaleńcze wiry (Droga z cyprysem i gwiazdą).

Śmierć, recepcja twórczości

Ostatnim miejscem pobytu artysty było Auvers-sur-Oise, koło Paryża, gdzie zamieszkał pod opieką doktora P. Gacheta, malował portrety (Portret doktora Gacheta, Młoda chłopka) i pejzaże z łanami zboża. 29 VII 1890 pod wpływem depresji psychicznej popełnił tam samobójstwo.

Ważnym źródłem wiedzy o Vincencie van Goghu i jego sztuce są listy pisane do brata, Theo; korespondencja ta, rozpoczęta 1872, trwała prawie 18 lat. Van Gogh wywarł swoimi dziełami ogromny wpływ na malarstwo XX w. i na ukształtowanie się nowoczesnych prądów artystycznych, związanych z ekspresyjnym traktowaniem koloru, jak fowizm czy ekspresjonizm. W 1973 utworzono w Amsterdamie Rijksmuseum Vincent van Gogh, skupiające największą kolekcję prac artysty z różnych okresów twórczości.

Bibliografia

V. van Gogh Listy do brata, przekł. J. Guze i M. Chełkowski, Warszawa 1964.

Gogh Vincent van, Pokój artysty w Arles, 1889 — Art Institute, Chicago

Gogh Vincent van, Gwiaździsta noc, 1889 — Museum of Modern Art, Nowy Jork

Gogh Vincent van, Kobiety niosące węgiel, 1882, akwarela — Kröller-Müller Museum, Otterlo

Gogh Vincent van, Nocna kawiarnia w Arles, 1888 — Kröller-Müller Museum, Otterlo

Gogh Vincent van, Autoportret z zabandażowanym uchem, 1889 — zbiory prywatne, Chicago

Gogh Vincent van, Droga z cyprysami, 1890 — Kröller-Müller Museum, Otterlo

Gogh Vincent van, Autoportret, 1890 — Luwr, Paryż

Gogh Vincent van, Listonosz Roulin, 1889 — Kröller-Müller Museum, Otterlo

Gogh Vincent van, Wierzby, kobieta i stado owiec, rysunek, 1884 — Rijksmuseum Kö’ller-Müller, Otterlo

Gogh Vincent, van, Pole zbożowe z cyprysami

Gogh Vincent van, Autoportret , rysunek, 1886 — zbiory V. Van Gogh, Laren