Chesterton G. K.
 
Encyklopedia PWN
Chesterton
[czẹstərtən]
G.K., właśc. Gilbert Keith Chesterton Wymowa, ur. 29 V 1874, Londyn, zm. 14 VI 1936, Beaconsfield (hrab. Buckinghamshire),
angielski pisarz, krytyk literacki, publicysta i działacz społeczny.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 29 V 1874 w Londynie.
Studiował w Londynie sztuki piękne w Slade School of Art i literaturę w University College London, ale nie uzyskawszy dyplomu, 1896 rozpoczął pracę w wydawnictwie, 1902 jako felietonista w dzienniku „Daily News”, a 1905 w „The Illustrated Londyn News”, z którym był związany przez 30 lat. W latach późniejszych utrzymywał się wyłącznie z pisarstwa.
Twórczość eseistyczno-publicystyczna
W młodości był ateistą i liberałem, ale już w początkach twórczości przeszedł ewolucję w kierunku chrześcijańskiego humanizmu i katolicyzmu (chrzest przyjął 1922). Głosił potrzebę optymizmu moralnego, afirmacji życia, czynu i fantazji; odrzucając idee socjalistycznej utopii, głoszone m.in. przez G.B. Shawa, występował zarazem przeciw monopolistycznemu kapitalizmowi, zwalczał rasizm, kolonializm i faszyzm, piętnował angielski imperializm (m.in. imperialną doktrynę R. Kiplinga) — tym polemikom poświęcił kilka tomów esejów i pamfletów. Wraz z przyjacielem i współpracownikiem H. Bellokiem szukał rozwiązania kwestii społecznych w programie tzw. dystrybucjonizmu, opartym na zasadach upowszechniania i rozdrobnienia własności (What’s Wrong with the World 1910). W licznych esejach filozoficzno-religijnych bronił światopoglądowych treści chrześcijaństwa (Heretycy 1905, wydanie polskie 2005, Ortodoksja 1908, wydanie polskie 1996) i katolicyzmu (m.in. Wiekuisty człowiek 1925, wydanie polskie 2004 — polemika z H.G. Wellsem, w której podjął próbę ukazania chrześcijańskiej wizji dziejów od czasów prehistorycznych po współczesność). W Polsce ukazały się wybory jego esejów Idee Ewangelii (2003) i Obrona świata (2006).
W poglądach Chestertona istotną rolę odgrywał kult chrześcijańskiego średniowiecza (Święty Franciszek z Asyżu 1923, wydanie polskie 1948, Święty Tomasz z Akwinu 1933, wydanie polskie 1949).
Utwory beletrystyczne
Przekonania swe ilustrował metaforycznymi i fantazyjnymi powieściami z tezą, m.in. Napoleon z Notting Hill (1904, wydanie polskie 1925), Klub niezwykłych zawodów (1905, wydanie polskie 1961), Człowiek, który był Czwartkiem (1908, wydanie polskie 1914 pt. Delegat anarchistów, nowy przekład 1958), Kula i krzyż (1910, wydanie polskie 1927), Żywy człowiek (1912, wydanie polskie 1954), Latająca gospoda (1914, wydanie polskie 1927), Powrót Don Kiszota (1927, wydanie polskie 1928).
Przygody ojca Browna
Z późniejszej twórczości największy uznanie i rozgłos przyniosły pisarzowi popularne opowieści detektywistyczne, tworzące cykl Przygód ojca Browna (t. 1–5 1911–35, wydanie polskie w seriach 1927–28, w wyborze 1958), na które składają się: Niewinność ojca Browna, Mądrość ojca Browna, Niedowiarstwo ojca Browna, Tajemnica ojca Browna, Skandal ojca Browna. Ich bohaterem jest dobrotliwy ksiądz katolicki, który z łatwością rozwiązuje skomplikowane zagadki kryminalne dzięki niezwykłej intuicji i doskonałej znajomości ludzkiej psychiki.
Jako krytyk literacki Chesterton ogłosił m.in. monografie Robert Browning (1903), Charles Dickens (1906, wydanie polskie 1929) i George Bernard Shaw (1909), a także studium The Victorian Age in Literature (1913). Jest ponadto autorem rewizjonistycznej Krótkiej historii Anglii (1917, wydanie polskie Londyn 1953).
Jego bogaty dorobek (ok. 80 tomów) obejmuje także kilkaset wierszy o mniejszej randze artystycznej, ok. 200 opowiadań (polski wybór Wioskowy wampir i inne opowiadania 1991), kilka sztuk teatralnych, np. poetycko-fantastyczną komedię Magic (1913).
Chesterton był myślicielem i pisarzem pełnym temperamentu i polemicznego zacięcia; chętnie posługiwał się formami fantastyczno-groteskowymi, ironią, satyrą, absurdalnym dowcipem i paradoksem (programowy esej Obrona niedorzeczności 1901, wydanie polskie 1927).
W okresie międzwojennym cieszył się wielką popularnością, również poza Wielką Brytanią. Z dużym uznaniem i sympatią pisał i wypowiadał się o Polsce (m.in. wiersz Polska, przekład w antologii Poeci języka angielskiego, t. 3 1974). Zmarł 14 VI 1936 w swojej posiadłości w Beaconsfield (hrabstwo Buckinghamshire).
Bibliografia
Oeuvres complètes, vol. 1, wznow., Paris 1991, vol. 2, Paris 1968.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia