Chagall Marc
 
Encyklopedia PWN
Chagall
[szagạl]
Marc Wymowa, ur. 7 VII 1887, Witebsk (Rosja), zm. 28 III 1985, Saint-Paul-de-Vence (Francja),
francuski malarz, grafik, ilustrator, projektant i twórca witraży, pochodzenia rosyjsko-żydowskiego.
Kalendarium
Urodził się 7 VII 1887 w Witebsku (Rosja). W 1906 rozpoczął studia artystyczne u Y. Pena w Witebsku; 1907 przeniósł się do Petersburga, od 1908 uczył się u L. Baksta. W 1910 wyjechał do Paryża i wynajął pracownię na Impasse du Maine. W 1911 wystawiał na Salonie Niezależnych, zawarł znajomość z kubistami i poetami awangardy: B. Cendrarsem, M. Jacobem, G. Apollinaire’em, F. Legerem, A. Modiglianim; Apollinaire poznał Chagalla z H. Waldenem, który 1914 pokazał jego prace w galerii Der Sturm w Berlinie. Tuż po wybuchu I wojny światowej Chagall wrócił do Rosji; 1915 i 1916 wystawiał w Moskwie. W 1917, po wybuchu rewolucji październikowej, przeniósł się do Witebska; 1918 został Komisarzem Sztuk przy tamtejszym rządzie rewolucyjnym; 1919, wraz z E. Lissitzkim i K. Malewiczem, założył Nową Akademię Sztuk. W tym samym roku uczestniczył w Wystawie Sztuki Rewolucyjnej w Piotrogrodzie, tworzył także dekoracje teatralne dla Rewolucyjnego Teatru Satyry w Witebsku. W 1920 przeniósł się do Moskwy, projektował malowidła ścienne i dekoracje teatralne dla Teatru Żydowskiego.
Na emigracji
W 1922 opuścił Związek Sowiecki; przebywał w Berlinie i Schwarzwaldzie w Niemczech; tam rozpoczął studia w zakresie technik graficznych i pracę nad ilustracjami do Martwych dusz N. Gogola (jedna z nich: Zakochani na ławce w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie). W 1924 odbyła się pierwsza wystawa malarstwa Chagalla w Galerie Barbasanges-Hoderbert w Paryżu. W 1925 zamieszkał w Paryżu; 1926 miał wystawę w Reinhardt Galleries w Nowym Jorku, od tego czasu wielokrotnie wystawiał w całej Europie i USA. Wiele podróżował — Palestyna (1931), Holandia (1932), Hiszpania (1934), Polska (1935), Meksyk (1942), Izrael (1951, 1962, 1968), USA (1968), ZSRR (1973). W 1937 otrzymał obywatelstwo francuskie, 1941 przeniósł się z Paryża do Marsylii, wiosną 1941 opuścił okupowaną przez Niemców Francję, wyjeżdżając przez Lizbonę do USA. W 1948 powrócił do Francji, zamieszkał w Orgeval pod Paryżem; 1949 przeniósł się do Saint-Jean-Cap-Ferret, a 1966 do Saint-Paul-de-Vence na południu Francji, gdzie zmarł 28 III 1985.
Świat wyobraźni
W swoim malarstwie łączył mitologiczny, metaforyczny świat żydowskich symboli i postaci z lirycznym, odrealnionym światem wyobraźni, nadając obrazom formę i koloryt doskonale odpowiadające ich nielogicznemu, malarskiemu istnieniu (Ja i wioska 1911, Skrzypek 1912–13, Wiejskie życie 1925, Upadek Ikara 1975). Żył w czasie, gdy nastąpił rozwój wielu nurtów sztuki nowoczesnej, zawsze uczestniczył w życiu artystycznym, ale nigdy nie uległ bezpośrednio żadnemu stylowi. Jego świat wyobraźni znalazł odbicie w ilustracjach książkowych: J. Giraudoux Les sept péchés capitaux (Paris 1926); J. de La Fontaine Bajki (1927–30, wydanie Paryż 1952); ilustracje do Biblii (1931–39, 1952–56, wydanie Paryż 1957); Exodus (cykl 24 litografii do tekstu Biblii, wg wydania londyńskiego 1957, Paris–New York 1966); Dafnis i Cloe (teka graficzna, Paryż 1961), Odyseja (Paryż 1975). Chagall stworzył także dekoracje teatralne do baletu Aleko (opartego na motywach muzyki P. Czajkowskiego i treści poematu A. Puszkina Cyganie) dla American Ballet Theatre w Nowym Jorku 1942, do baletu Ognisty ptak I. Strawinskiego, tamże 1945, do Dafnis i Chloe M. Ravela, Opera Paryska 1958, do Czarodziejskiego fletu W.A. Mozarta, Metropolitan Opera w Nowym Jorku 1965. Projektował witraże, m.in. do synagogi przy Uniwersytecie Medycznym w Jerozolimie 1960, kościoła w Pocantico Hill, stan Nowy Jork 1964, katedry w Metz 1968, katedry w Reims 1974, kościoła Saint-Etienne w Mayence 1976.
Prace malarskie, graficzne i rysunki wystawiano za życia artysty w największych muzeach sztuki nowoczesnej w Europie, USA i Japonii. Wielokrotnie nagradzany za całą twórczość i pojedyncze prace (m.in.: Carnegie Prize 1939; Nagroda za Grafikę na XXIV Międzynarodowe Biennale w Wenecji). W Polsce prace graficzne Chagalla znajdują się m.in. w Muzeum Narodowe w Warszawie i Muzeum Sztuki w Łodzi. Opublikował autobiografię Ma vie (1922).
Bibliografia
Marc Chagall: les années russes 1907–1922, Paris 1995.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Chagall Marc, Ja i wieś, 1911, Nowy Jork, Museum of Modern Art.fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chagall Marc, Komedianci fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chagall Marc, Skrzypek, 1911 — Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Chagall Marc, Kobieta brzemienna, 1913 — Stedelijk Museum, Amsterdamfot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia